ترجمه
آیا گمان مىكنى كه اكثر كفّار (حقّ را) مىشنوند و (در آن) مىاندیشند؟ آنان جز مانند چهارپایان نیستند، بلكه گمراهترند. (زیرا ارزش انسان به تعقّل و بینش اوست).
نکته ها
قرآن به هنگام انتقاد از كفّار، كلمهى اكثر را به كار مىبرد تا حساب آن دسته را كه هدایت مىشوند از باقى جدا كند.
سؤال: چرا انسان منحرف از چهارپایان بدتر است؟
پاسخ: 1- حیوان نمىتواند بیش از آنچه كه هست رشد كند، ولى انسان مىتواند و زمینه و امكانات رشد كاملاً براى او فراهم است.
2- حیوان عقل ندارد تا خوب وبد را بفهمد و حقّ و باطل را بشناسد، ولى انسانهاى منحرف با داشتن عقل، آن را زیر پا گذارده و بر اساس هوس عمل مىكنند.
3- حیوان از یك غریزهى ثابت پیروى مىكند، ولى انسان منحرف از صدها هوى وهوس.
4- انسان منحرف، هم كج مىرود و هم انحراف خود را توجیه مىكند.
5 - حیوان، نسبت به كسى كه به او محبّت كند رام است، ولى انسان منحرف نسبت به خداى مهربان كفر مىورزد و بسیار ناسپاس است.
6- حیوانات، تسبیح آگاهانه دارند؛ «كلّ قد عَلِم صلاته و تَسبیحه» [314] امّا انسانهاى منحرف، اهل ذكر و تسبیح نیستند و از خدا غافلاند.
7- حیوانات، استحقاق عذاب الهى را ندارند، ولى انسان منحرف به قهر او گرفتار خواهد شد.
در حدیث آمد كه یزدان مجید
خلق عالم را سه گونه آفرید
یك گروه را جمله عقل و علم و جود
او فرشته است و نداند جز سجود
یك گروه دیگر از دانش تهى
همچو حیوان از علف در فربهى
این سوم هست آدمى زاد بشر
نیم از او فرشته و نیمى ز خر
آن دو قوم آسوده از جنگ و خراب
وین بشر با دو مخالف در عذاب
یك گروه مستغرق مطلق شده
همچو عیسى با ملك ملحق شده
نقش آدم لیك معنا جبرئیل
رسته از خشم و هوا و قال و قیل
قسم دیگر با خران ملحق شدند
خشم محض و شهوت مطلق شدند [315]
آدمىزاده طرفه معجونى است
كز فرشته سرشته وز حیوان
گر رود سوى این، شود به از این
ور رود سوى آن، شود پس از آن
پيام ها
1- انسان براى هدایت خود باید به رهنمودهاى پیامبر درونى، (عقل) و پیامبر بیرونى گوش فرا دهد. «ام تحسب اَنّ اكثرهم یسمعون او یعقلون»
2- كفر ونپذیرفتن دعوت انبیا، بىخردى است.«امتحسبانّاكثرهمیسمعوناویعقلون»
3- انسان كه خلیفهى خدا مىباشد، با نادیده گرفتن فطرت خود از حیوان نیز پستتر مىشود. «اِن هم الاّ كالانعام بل هم اضلّ سبیلا»