ترجمه
و اوست كه شب و روز را براى هر كس كه بخواهد عبرت گیرد یا بخواهد سپاسگزارى نماید، جانشین یكدیگر قرار داد.

نکته ها
كلمه‏ى «خلفة» به معناى جایگزینى دو چیز به جاى یكدیگر است. [341]
امام صادق علیه السلام فرمود: هر چه از نمازهاى نافله‏ى شب از تو فوت شد، مى‏توانى در روز جبران كنى. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «و هوالّذى جعل ...» [342]
درس توحید گرفتن از نظام حاكم بر هستى، به اراده ما بستگى دارد. چه بسیارند كسانى كه عمر خود را به تحقیق درباره پدیده‏اى سپرى مى‏كنند، ولى چون اراده عبرت گرفتن ندارند، درسى از آن نمى‏گیرند. این‏گونه افراد به آئینه‏فروشى مى‏مانند كه همواره در آئینه نگاه مى‏كند، ولى لباس خود را مرتّب نمى‏كند، در حالى كه ممكن است عابرى تنها با یك نگاهِ با توجّه، كجى یقه‏اش را صاف كند. پس تنها نگاه كافى نیست، اراده‏ى اصلاح نیز لازم است.
با این سخن، پاسخ این پرسش كه چرا بعضى دانشمندان علوم طبیعى با آنكه عمرى را در كنكاش در طبیعت گذرانده‏اند، خداشناس نیستند نیز مشخص شد، چون آنان به قصد شناخت خالق اقدامى نكرده‏اند. همچون نجّارى كه نردبان‏هاى زیادى ساخته، امّا خودش اراده‏ى بالا رفتن از آن را نداشته است.

پيام ها
1- اراده و خواست انسان، زمینه‏ى رشد اوست. «لمن اراد ان یذّكر»
2- انسان موجودى داراى اختیار است. «لمن اراد»
3- انسان، داراى فطرتى است كه با تذكّر بیدار مى‏شود. «یذكر» (تذكّر در جایى بكار مى‏رود كه انسان از درون مطلبى را مى‏دانسته، ولى فراموش كرده است)
4- هم شناخت، اراده مى‏خواهد و هم عمل و شكر. («أَرادَ» تكرار شده است)
5 - شب و روز، نعمتى شایسته‏ى شكر و سپاسگزارى است. «اراد شكورا»
6- یاد خدا زمانى ارزش دارد كه بر اساس آگاهى و بصیرت باشد. «اراد أن یذكر»