ترجمه
آنان كه هرگاه انفاق كنند، نه از حد گذرند و نه تنگ گیرند و میان این دو روش اعتدال دارند.
نکته ها
كلمهى «قَوام» به معناى حد وسط و كلمهى «قِوام» به معناى وسیلهى قیام است.
امام رضاعلیه السلام مقدار هزینه و انفاق معتدل را همان مقدار معروفى دانستند كه در سوره بقره آمده: «على الموسع قدره و على المقتر قدره متاعا بالمعروف» [348] یعنى توانگر در شأن توانمندى خود و تهیدست در حدّ توان خود مطابق عُرف پسندیده و شأن خود بدهد. [349]
امام صادق علیه السلام فرمود: بخشش در راه باطل، اسراف است (گرچه كم باشد) و بخل در راه حقّ، اِقتار است. [350]
در جاى دیگر از قرآن كریم نیز مىخوانیم: «لا تجعل یدك مغلولةً الى عنقك و لا تبسطها كل البسط» [351] نه دستت را به گردنت غل و زنجیر كن و بخیل باش و نه كاملاً آن را باز بگذار و ولخرجى و اسراف كن.
امام صادق علیه السلام مقدارى سنگریزه از زمین برداشت و مشت خود را بست و فرمود: این اِقتار (سختگیرى و بخل ورزیدن) است، سپس مشت دیگرى برداشت و دست خود را چنان گشود كه همهى سنگریزهها به زمین ریخت، آن گاه فرمود: این اسراف است. بار سوّم مشت دیگرى برداشت و دست خود را كمى باز كرد به طورى كه مقدارى از سنگریزهها ریخت و مقدارى در دستش باقى ماند، سپس فرمود: این، قَوام و اعتدال و حد وسط است. [352]
348) بقره، 236.
349) كافى، ج4، ص56.
350) تفسیر نمونه.
351) اسراء، 29.
352) تفسیر كنزالدقائق.
پيام ها
1- انفاق براى عبادالرحمن، یك وظیفه ومسألهى قطعى است. «اذا انفقوا...» (در ادبیات عرب «اِذا» نشان عملى شدن و «لَو» نشان عملى نشدن است.)
2- نماز شب و ترس از جهنّم و خوف الهى، باید در كنار رسیدگى به محرومان جامعه باشد. «یبیتون لربّهم - انفقوا»
3- انسان مالك است، ولى در خرج كردن محدودیّت دارد. «لم یسرفوا»
4- اسراف جایز نیست، حتّى در انفاق. «اذا انفقوا لم یسرفوا»
5 - بندگان خاصّ خداوند، از بخل بدورند. «لم یقتروا»
6- امّت میانه ووسط، باید برنامههاى معتدل داشته باشد. «و كان بین ذالك قواما»
7- میانهروى در عبادت و انفاق، ارزش است. «قَواما»