ترجمه
الف لام میم
نکته ها
دربارهى حروف مقطّعه، اقوال مختلفى بیان شده است، از جمله:
1. قرآن، معجزهى الهى از همین حروف الفبا تألیف یافته كه در اختیار همه است، اگر مىتوانید شما نیز از این حروف، كلام معجزهآمیز بیاورید.
2. این حروف، نام همان سورهاى است كه در ابتدایش آمده است.
3. این حروف، اشاره به اسم اعظم الهى دارد.(98)
4. این حروف، نوعى سوگند و قسم خداوند است.(99)
5. این حروف، از اسرار بین خداوند و پیامبر است.(100) ومطابق بعضى روایات رموزى است كه كسى جز خداوند نمىداند.(101)
امّا شاید بهترین نظر همان وجه اوّل باشد. زیرا در میان یكصد و چهارده سوره قرآن، كه 29 سوره آن با حروف مقطّعه شروع مىشود، در بیست و چهار مورد بعد از این حروف، سخن از قرآن و معجزه بودن آن است. چنانكه در این سوره به دنبال «الم»، «ذلك الكتاب» آمده و به عظمت قرآن اشاره شده است.
در آغاز سوره شورى نیز حروف مقطّعهى «حم عسق» آمده است كه بعد از آن مىفرماید: «كذلك یُوحى الیك والى الّذین مِن قبلك اللّه العزیزُ الحكیم» خداوندِ عزیز و حكیم، این چنین بر تو و پیامبران پیش از تو وحى مىكند. یعنى وحى خداوند نیز با استفاده از همین حروف است. حروفى كه در دسترس همه افراد بشرى است. البتّه خداوند با این حروف، كتابى نازل كرده كه معجزه است. آیا انسان نیز مىتواند چنین كتابى فراهم كند؟!
آرى، خداوند از حروف الفبا، كتاب معجزه نازل مىكند، همچنان كه از دل خاك صدها نوع میوه و گل و گیاه مىآفریند و انسان مىسازد. ولى نهایتِ هنر مردم این است كه از خاك و گل، خشت و آجر بسازند!
98) تفسیر نورالثقلین.
99) بحارالانوار، ج88، ص7.
100) بحارالانوار، ج 89، ص 384.
101) تفسیر مجمعالبیان.
توضيحات
سیماى سوره بقره
این سوره كه دویست و هشتاد و شش آیه دارد، در مدینه نازل شده و بزرگترین سوره قرآن است.
علت نامگذارى آن به بقره، داستان بسیار زیباى گاو بنىاسرائیل است كه در آیات 67 تا 73 بیان شده است.
محتواى سوره به علت طولانى بودن، دربردارنده مطالب گوناگون اعتقادى، فقهى، عبادى از قبیل توحید و هستىشناسى و معاد و حیات پس از مرگ، تشریع قوانین عبادى، اخلاقى و فردى و اجتماعى بسیارى است. همچنین مسائل مربوط به وحى و اعجاز كتاب آسمانى و خدمات اجتماعى از قبیل بخشش و انفاق و احسان و جنگ و جهاد با دشمنان و قانون قصاص را در خود جاى داده است.
در این سوره آیة الكرسى و آیه دین كه بزرگترین آیه قرآن است، ماجراى تغییر قبله، بهانه تراشىهاى بنىاسرائیل، آفرینش حضرت آدم و نافرمانى شیطان و فرازهایى از تاریخ تعدادى از پیامبران مانند حضرت آدم و ابراهیم و موسىعلیهم السلام و داستان هاروت و ماروت و طالوت و جالوت بیان شده است.
از آنجایى كه دو سوره بقره و آل عمران احكام فقهى و اسماء و صفات نورانى الهى بسیارى را در خود جاى دادهاند، به آنها «زهراوان» یعنى دو سوره بسیار درخشان گفتهاند.
از رسول خداصلى الله علیه وآله پرسیدند كدام سورههاى قرآن از همه برتر است، فرمودند: سوره بقره و سؤال كردند كدام آیه برتر است؟ فرمودند: آیة الكرسى.(97)
97) تفاسیر نورالثقلین و مجمع البیان.