ترجمه
و (یهود) آنچه (از افسون و سحر كه) شیاطین (از جنّ وانس) در عصر سلیمان مى‏خواندند، پیروى مى‏كردند وسلیمان هرگز (دست به سحر نیالود و) كافر نشد ولكن شیاطین، كفر ورزیدند كه به مردم سحر وجادو مى‏آموختند و(نیز) از آنچه بر دو فرشته، هاروت وماروت، در شهر بابل نازل شده بود (پیروى نمودند. آنها سحر را براى آشنایى به طرز ابطال آن به مردم مى‏آموختند.) وبه هیچ‏كس چیزى نمى‏آموختند، مگر اینكه قبلاً به او مى‏گفتند ما وسیله آزمایش شما هستیم، (با بكار بستن سحر) كافر نشوید (واز این تعلمیات سوء استفاده نكنید،) ولى آنها از آن دو فرشته مطالبى را مى‏آموختند كه بتوانند به وسیله آن میان مرد و همسرش جدایى بیفكنند (نه اینكه از آن براى ابطال سحر استفاده كنند). ولى هیچگاه بدون خواست خدا، نمى‏توانند به كسى ضرر برسانند. آنها قسمت‏هایى را فرا مى‏گرفتند كه براى آنان زیان داشت و نفعى نداشت، و مسلّماً مى‏دانستند هركس خریدار اینگونه متاع باشد، بهره‏اى در آخرت نخواهد داشت وبه راستى خود را به بد چیزى فروختند، اگر مى‏فهمیدند.

نکته ها
آنچه از روایات استفاده مى‏شود آن است كه حضرت سلیمان علیه السلام براى جلوگیرى از انحراف یا سوء استفاده، دستور داد اوراق ساحران را جمع‏آورى و نگهدارى كنند. ولى بعد از وفات او گروهى به آن نوشته‏ها دست یافته و مشغول تعلیم و اشاعه سحر [391] در میان مردم شدند. آنان حتّى معجزات حضرت سلیمان را سحر معرّفى كرده و پیامبرى او را منكر شدند. و برخى از بنى‏اسرائیل نیز به جاى پیروى از تورات به سراغ سحر و جادو رفتند. این كار چنان شهرت و گسترش یافت كه یهود زمان پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نیز سلیمان را ساحرى زبردست مى‏دانستند و او را به عنوان پیامبر نمى‏شناختند!
این آیه، گناه و انحراف رها كردن تورات و پیروى از شیاطین سحرآموز را بیان مى‏كند كه یهود به جاى تورات از آنچه شیاطین در زمان سلیمان بر مردم مى‏خواندند، پیروى مى‏كردند. آنان براى توجیه كار خویش، نسبت سحر به سلیمان نیز مى‏دادند، در حالى كه سلیمان مرد خدا بود و كارش معجزه، و شیاطین در جهت مخالف او و كارشان سحر بود.
علاوه بر آنچه گذشت، یهود از منبع دیگرى نیز به سحر دست یافتند. بدین طریق كه خداوند دو فرشته را به نام «هاروت» و «ماروت» به صورت انسان در شهر «بابل» در میا [392] ن مردم قرار داد كه روش ابطال و خنثى سازى سحر و جادو را به آنان بیاموزند. امّا براى اینكار لازم بود ابتدا آنان را با سحر آشنا سازند. چون انسان تا فرمول تركیبى چیزى را نداند، نمى‏تواند آنرا خنثى نماید. لذا فرشته‏ها، ابتدا طریق سحر و سپس طریقه ابطال آن را مى‏آموختند و قبل از آموزش با شاگردان خود شرط مى‏كردند كه از آن سوء استفاده نكنند ومى‏گفتند: این كار مایه‏ى فتنه و آزمایش است، مبادا در مسیر مبارزه و خنثى سازى، خودتان گرفتار شوید. امّا یهود از آن آموزش سوء استفاده نموده و از آن براى مقاصد ناشایست بهره بردند و حتّى براى جدایى میان مرد و همسرش بكار گرفتند.
قرآن در اینجا نكته‏اى را یادآور مى‏شود كه جاى دقت و تأمل است. مى‏فرماید: ساحر با داشتن علمِ سحر، از دایره‏ى قدرت الهى خارج نیست و بدون اراده‏ى خدا قادر به انجام كارى نیست و به كسى نمى‏تواند ضررى برساند، ولى از آنجایى كه خداوند براى هر چیز اثرى قرار داده است، سحر و جادو نیز مى‏تواند اثرات سویى داشته باشد كه از آن جمله تأثیر آن بر روابط زناشویى و خانوادگى است.

پيام ها
1- در حكومت حقّ وزمامدارى حاكم الهى نیز همه‏ى مردم اصلاح نمى‏شوند، گروهى كجروى مى‏كنند. «واتبعوا ماتتلوا الشیاطین على ملك سلیمان»
2- شیاطین، در حكومت سلیمان نیز بیكار نمى‏نشینند و پى درپى القاى سوء مى‏كنند. «ما تتلواالشیاطین على ملك سلیمان»
3- حكومت، با نبوّت منافات ندارد. برخى انبیا حكومت داشته‏اند. «ملك‏سلیمان»
4- ساحران براى مقدّس جلوه دادن و توجیه كار خود، سلیمان را نیز ساحر معرّفى مى‏كردند. «وما كفر سلیمان»
5 - خداوند، از مقام انبیا در برابر تهمت دیگران دفاع مى‏كند. «و ما كفر سلیمان»
6- تعلیم وتعلّم واِعمال سحر، در ردیف كفر است. [393] «كفروا یُعلّمون النّاس السحر»
7- براى مقابله با علوم مضرّ وعقاید انحرافى، آگاهى صالحان از آنها لازم است. «ما انزل على الملكین»
8 - در مقام تعلیم، معلّم باید نسبت به كاربردهاى منفى علوم هشدار دهد. «وما یُعلّمان... حتّى یقولا... فلا تكفر»
9- انسان در بین دو آموزش قرار داد: هم وساوس شیطانى؛ «یعلّمون الناس السحر» و هم الهامات الهى. «وما یعلّمان»
10- فرشتگان نیز مى‏توانند معلّم انسان‏ها شوند. «ما یعلّمان ...حتّى یقولا»
11- گاهى علم ودانش، وسیله آزمایش است. «انّما نحن فتنة»
12- تفرقه انداختن میان زن و شوهر، كارى شیاطینى ودر حدّ كفراست. «فلا تكفر فیتعلّمون منهما ما یفرّقون به بین المرء...»
13- دانش وآموزش همیشه مفید نیست، گاهى مضرّ و زیان‏آور نیز مى‏باشد. «یتعلّمون ما یضرّهم و لاینفعهم»
14- سحر وجادو واقعیّت دارد ودر زندگى انسان مؤثّر است. «یفرّقون به...»
15- ساحر دست به كارهایى مى‏زند، ولى تمام تأثیر و تأثرات زیر نظر خداست. مى‏توان از طریق پناه بردن به خداوند و استعاذه و توكّل و دعا و صدقه از توطئه‏ها نجات یافت. «و ماهم بضارین»
16- ساحران شاید به پول و شهرتى برسند، ولى در قیامت بهره‏اى ندارند. «ماله فى الاخرة من خلاق»
17- كسى كه به سراغ تفرقه اندازى و سحر مى‏رود، انسانیّت خود را از دست مى‏دهد. «لبئس ما شروا به انفسهم»