ترجمه
هر (حكم و) آیهاى را نسخ كنیم ویا (نزول) آنرا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن، یا همانند آنرا مىآوریم، آیا نمىدانى كه خدا بر هر چیزى قادر است؟
نکته ها
كلمه «ننسها» از مصدر «انساء» به معناى تأخیر انداختن یا حذف كردن است. بدین معنا كه نزول آیه به تأخیر افتد و پس از مدّتى نازل شود.
این آیه در مقام پاسخ به تبلیغات سوء یهود است. آنان سؤال مىكردند چرا در اسلام برخى قوانین تغییر پیدا مىكند؟ چرا قبله از بیتالمقدّس به كعبه تغییر یافت؟ اگر اوّلى درست بود پس دستور دوّم چیست؟ و اگر دستور دوّم درست است پس اعمال قبلى شما باطل است.
قرآن به این ایرادها پاسخ مىگوید: ما هیچ حكمى را نسخ نمىكنیم یا آنرا به تأخیر نمىاندازیم مگر بهتر از آن یا همانندش را جانشین آن مىسازیم. آنان از اهداف و آثار تربیتى، اجتماعى و سیاسى احكام غافل هستند. همانگونه كه پزشك براى بیمار در یك مرحله دارویى تجویز مىكند، ولى وقتى حال مریض كمى بهبود یافت، برنامه دارویى و درمان او را تغییر مىدهد. یا معلّم با پیشرفت درس دانشآموز، برنامه درسى او را تغییر مىدهد، خداوند نیز در زمانها و شرایط مختلف و متفاوت، برنامههاى تكاملى بشر را تغییر مىدهد.
یكى از مصادیق آیه، استمرار امامت در جامعه و جانشینى هر امام به جاى امام قبلى است، چنانكه در حدیثى ذیل این آیه مىخوانیم: هر امامى از دنیا مىرود، امام دیگر جانشین او مىشود. [396]
396) نخبة التفاسیر.
پيام ها
1- انسان همراه با نیازهاى فطرى و ثابت خویش، گاهى در شرایط خاصّ اجتماعى، اقتصادى، سیاسى و نظامى نیز قرار مىگیرد. در این موارد در كنار قوانین و مقررات واحكام ثابت، باید دستورالعملهاى متغیر داشته باشد كه از طریق نسخ یا فرمان پیامبر وجانشینان او به مردم ابلاغ شود. «ماننسخ من آیة»
2- تغییر احكام، دلیل بر شكست طرح قبلى نیست، بلكه نشانهى توجّه به مسائل جدید وتغییرى حكیمانه است. همانند تغییر كتاب ومعلّم. «ماننسخ من آیة... نأت بخیر منها...»
3- در ظاهر دستورها متغیر وانبیا متعدّدند، ولى لطف خدا همواره یكسان است. «مثلها»
4- جعل احكام و همچنین تغییر و تأخیر آنها، بدست خداست. «ننسخ، ننسها»
5 - همواره باید بهتر جایگزین شود، نه پستتر. «نأت بخیر منها»
6- اسلام هرگز بنبست ندارد. بعضى از قوانین، قابل تغییر است. «ننسخ، ننسها»
7- تغییر قانون، علاوه بر زمینههاى گوناگون وپیدا شدن مصالح جدید، نیاز به قدرت دارد. «ننسخ... ان اللَّه على كل شى قدیر»