ترجمه
كیست ستمكارتر از آنكه نگذاشت نام خدا در مساجد الهى برده شود و سعى در خرابى آنها داشت؟ آنان جز با ترس و خوف، حقّ ورود به مساجد را ندارند. بهرهى آنان در دنیا، رسوایى و خوارى و در آخرت عذاب بزرگ است.
نکته ها
بنابر آنچه از شأن نزولها و برخى روایات بدست مىآید، آیه دربارهى كسانى نازل شده است كه درصدد تخریب مساجد برآمده بودند. در طول تاریخ، تخریب مساجد ویا جلوگیرى از رونق آنان بارها به دست افراد منحرف و طاغوتها صورت گرفته است. از تخریب بیتالمقدّس و آتش زدن تورات بدست مسیحیان به رهبرى شخصى به نام «فطلوس» گرفته، تا ممانعت قریش از ورود مسلمانان به مسجدالحرام، نشانهاى از همین تلاشها است.
امروز نیز از یكسو شاهد تخریب مساجد باقیمانده از صدر اسلام در كنار قبور ائمه بقیع علیهم السلام به عنوان مبارزه با شرك هستیم و از طرف دیگر ویرانى مساجد تاریخى، همانند مسجد بابرى در هند را كه نشانگر قدمت مسلمانان در شبه قارّه است، به چشم مىبینیم. اینها همه حكایت از روحیّهى كفرآلود طاغوتها و جاهلانى دارد كه از یاد ونام خداوند كه در مراكز توحید طنین انداز مىشود، وحشت دارند.
این آیه به والدین و بزرگانى كه از رفتن فرزندانشان به مساجد ممانعت به عمل مىآورند، هشدار مىدهد.
اگر خرابى مسجد ظلم باشد پس آباد كردن مسجد، اَنفع كارها مىباشد. [400]
400) تفسیر فخررازى.
پيام ها
1- ظلم فرهنگى، بزرگترین ظلمهاست. «و من اظلم» (در قرآن «اظلم»، به افترا بر خدا و بستن خانه خدا گفته شده كه هر دو جنبه فرهنگى دارد.)
2- خرابى مسجد تنها با بیل و كلنگ نیست، بلكه هر برنامهاى كه از رونق مسجد بكاهد، تلاش در خرابى آن است. «منع مساجد اللَّه»
3- مساجدى مورد قبول هستند كه در آنها یاد خدا زنده شود. مطالب خداپسند و احكام خدا بازگو شود. «یذكر فیه اسمه»
4- دشمن از در و دیوار مسجد نمىترسد، ترس او از زنده شدن نام خدا و بیدارى مسلمانان است. «ان یذكر فیها اسمه»
5 - مساجد سنگر مبارزهاند، لذا دشمن سعى در خرابى آنها دارد. «سعى فى خرابها»
6- مسجد باید پر رونق و پر محتوى وهمانند سنگر فرماندهى نظامى باشد. همچنان كه جاسوس از رخنه به مراكز نظامى در وحشت و اضطراب است، باید مخالفان و دشمنان نیز از نفوذ و ورود به مساجد، در ترس ونگرانى باشند. «ما كان لهم ان یدخلوها الاّ خائفین»
7- كسانى كه با مقدّسات دینى به مبارزه برمىخیزند، علاوه بر قهرالهى در قیامت، گرفتار ذلّت وخوارى دنیا نیز مىشوند. [401] «سعى فى خرابها... لهم فى الدنیا خزى»
401) اگر سعى در خرابى ساختمانى كه یادآور خداست، ذلّت دنیوى و عذاب اخروى دارد، پس كسانى كه با شایعه و تهمت و تحقیر، قداست مردانى را شكستند كه در جامعه یادآور خدا هستند، قطعاً در همین دنیا گرفتار ذلّت و نكبت خواهند شد.