ترجمه
مشرق و مغرب از آن خداست، پس به هر سو روكنید، آنجا روى خداست، همانا خداوند (به همه جا) محیط و (به هر چیز) داناست.
نکته ها
یهود بعد از تغییر قبلهى مسلمانان از بیتالمقدّس به كعبه، ایجاد سؤال و یا القاء شبهه مىكردند كه به چه دلیلى قبله تغییر یافته است. هرچند در آیات قبل [402]به اجمال و سربسته، خداوند پاسخ اینگونه اعتراضات را بیان فرمود، ولى این آیه نیز بر این حقیقت تكیه مىكند كه مشرق و مغرب از آن خداست و به هرسو رو كنید، خدا آنجاست. اگر كعبه نیز به عنوان قبله قرار داده شده است، براى تجلّى وحدت مسلمانان و تجدید خاطرات ایثارگرى و شرك ستیزى ابراهیم علیه السلام است. و بدین خاطر داراى قداست و احترام مىباشد.
چنانكه در رسالههاى احكام مراجع آمده است، در نمازهاى مستحبى، قبله شرط نیست و حتّى مىتوان در حال راه رفتن یا سواره بجا آورد. برخى روایات نیز در ذیل این آیه، به این مطلب اشاره نمودهاند. [403]
اگر به فرموده آیهى قبل، گروهى در خرابى مسجد تلاش كردند، شما از پاى ننشینید كه توجّه به خدا در انحصار جهتى خاصّ نیست.
جهت قبله به شرق یا غرب باشد، موضوعى تربیتى و سیاسى است، اصل و مقصود، یاد خدا و ارتباط با او مىباشد. قرآن در ستایش گروهى از بندگان مىفرماید: «یذكرون اللّه قیاماً و قعوداً و على جنوبهم» [404] آنان خدارا به حال ایستاده و نشسته و خوابیده یاد مىكنند. و یا در پاسخ هیاهویى كه براى تغییر قبله درست شد، مىفرماید: «لیس البر ان تولّوا وجوهكم قِبل المشرق والمغرب ولكنّ البرّ من آمن باللّه» [405] یعنى: اى مردم! نیكى این نیست كه رو به سوى شرق یا غرب در حال عبادت بكنید، بلكه نیكى در ایمان واقعى شما به خدا و انجام كارهاى خداپسندانه است.
هرچند در آیه قبل، از بزرگترین ظلم یعنى تخریب مساجد یا منع از مساجد، سخن به میان آمد و یا اینكه در جاى دیگر مىفرماید: اگر جهاد نبود صوامع و بیع و مساجد ویران مىشدند. [406] ولى آیه بشارت به این است كه مبادا مأیوس شوید و یا احساس ناامیدى و بىپناهى بكنید، تمام جهان، محل عبادت و همه جاى هستى قبلهگاه است.
402) بقره، 106.
403) امام باقر علیه السلام مىفرماید: »انزل اللَّه هذه الایة فى التطوع خاصّة« این آیه در مورد نماز مستحبى نازل شده است. تفسیر برهان ؛ تفسیر راهنما.
404) آلعمران191.
405) بقره، 177.
406) حج، 40.
پيام ها
1- هركارى كه به فرمان خداوند بوده و رنگ الهى داشته باشد، وجهاللَّه و عبادت است. «اینما تولّوا فثَمّ وجه اللَّه»
2- خداوند در همه جا حاضر و بر هر چیز ناظر است. «انّ اللَّه واسع علیم»