ترجمه
و از مردم كسى است كه براى كسب خشنودى خدا، جان خود را مىفروشد و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.
نکته ها
ابنابىالحدید كه از علماى قرن هفتم اهلسنّت است، در شرح نهجالبلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفتهاند این آیه درباره علىبنابىطالب علیه السلام نازل شده است كه در لیلةالمبیت در بستر رسول خدا صلى الله علیه وآله خوابید. و این موضوع در حدى از تواتر است كه جز كافر یا دیوانه آنرا انكار نمىكند. [595]
مشركانِ مكّه، قرار گذاشتند از هر قبیلهاى یك نفر را براى كشتن پیامبر صلى الله علیه وآله انتخاب كنند و آن حضرت را دسته جمعى از بین ببرند تا بنىهاشم به خونخواهى او قیام نكنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلى الله علیه وآله از نقشهى آنان با خبر شد و على علیه السلام براى اینكه پیامبر به سلامت از مكّه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن آن حضرت نازل گردید. [596]
همین كه على علیه السلام در آن شب خطرناك به جاى پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشتهى خود، جبرئیل و میكائیل فرمود: كدامیك از شما حاضرید فداى دیگرى شوید؟! هیچكدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اینك مشاهده كنید كه چگونه علىبنابىطالب علیهما السلام حاضر است جان خود را فداى رسول خدا كند.
گاهى باید براى احیاى یك معروف ویا محو یك منكر، جان را تسلیم كرد. حضرت على علیه السلام فرمودند: كسى كه در راه امر به معروف و نهى از منكر كشته شود، یكى از مصادیق این آیه است. [597]
595) شرح نهجالبلاغه، ج13، ص262.
596) بسیارى از علماى اهل سنّت، به این فضیلت على علیه السلام اقرار كردهاند كه علاّمه امینى »ره« در الغدیر )ج2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام احمدحنبل، در مسند خود )ج1، ص348) مىباشد. صاحب تفسیر اطیبالبیان مىنویسد: در كتاب غایةالمرام، بیست حدیث آمده كه نُه حدیث از علماى اهل سنّت و یازده حدیث از علماى شیعه است و این آیه را دربارهى فداكارى حضرت على علیه السلام دانستهاند. در تاریخ طبرى، )ج2، ص373) نیز كه از نوشتههاى قرن سوم است، ماجراى خوابیدن حضرت على علیه السلام در بستر رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است. همچنان كه تاریخ یعقوبى )ج2، ص39) موضوع را به صراحت بازگو مىنماید. در شرح نهجالبلاغه ابنابىالحدید )ج4، ص73) آمده است: معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شأن ابنملجم نازل شده است!. تفسیر نمونه، ج2، ص49.
597) تفسیر صافى، ج1، ص241.
پيام ها
1- نااهل، حرفش زیباست وانسان را به تعجّب وامىدارد، ولى مؤمن، عملش دنیا را متعجّب مىكند. «منالنّاس مَن یعجبك قوله»، «منالنّاس مَن یشرى نفسه»
2- یاد ایثارگران را زنده بداریم. «من الناس من یشرى»
3- پیش مرگِ اولیاى خدا شدن، یك ارزش است. «من الناس من یشرى»
4- بزرگترین سود آن است كه انسان بهترین متاع را كه جان اوست به خالق خود بفروشد، آن هم نه براى بهشت و یا نجات از دوزخ، بلكه فقط براى كسب رضاى او. «ابتغاء مرضات اللّه»
5 - در راه خدا، استقبال از خطر و آمادگى براى جانفشانى همچون دریافت خطر است. با توجّه به شأن نزول آیه، ستایش از كسى است كه جان خود را در معرض خطر قرار داد، هرچند حادثهاى اتفاق نیفتاد. «من یشرى نفسه...»
6- رأفت خداوند، بهترین پاداش است. خداوند براى هركارى پاداشى قرار داده است، امّا در این آیه مىفرماید: خداوند رئوف است. «اللّه رئوف بالعباد»