ترجمه
وپیامبرشان به آنها گفت: همانا خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما مبعوث (وانتخاب) كرده است، گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد در حالى كه ما از او به فرمانروایى شایستهتریم و به او ثروت زیادى داده نشده است؟ پیامبرشان گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و توان علمى و جسمى او را افزون نموده است وخداوند ملكش (فرماندهى ورهبرى) را به هر كس بخواهد مىبخشد وخداوند (احسانش) وسیع و (به لیاقتها وتوانایىهاى افراد) آگاه است.
نکته ها
كلمه «واسع» یعنى خداوند بىنیازى است كه از هیچگونه بخششى عاجز نیست.
گرچه بنىاسرائیل از پیامبرشان فرمانده نظامى براى رهبرى جنگ خواستند؛ «مَلكاً نقاتل فى سبیل اللّه» ولى از آنجا كه آنان بهانه گرفته وگفتند: طالوت را به سلطنت چه كار؟ معلوم مىشود كه او علاوه بر فرمانده نظامى، سلطان آنان نیز قرار گرفت. این گروه ستمدیده بنىاسرائیل با آنكه براى رهایى از چنگال ظالمان، از پیامبرشان درخواست تعیین فرمانده كرده بودند، ولى وقتى پیامبرشان طالوت را كه جوانى چوپان و فقیر و گمنام بود، به فرماندهى و زمامدارى آنان تعیین نمود، گفتند: چگونه او مىتواند فرمانده ما باشد در حالى كه شهرت و ثروتى ندارد؟ و ما به جهت ثروت و دارایى كه داریم، از او لایقتریم!
پیامبر وقتى بهانهگیرى آنها را به خاطر فقر وندارى طالوت شنید، فرمود: بىگمان خدا او را بر شما برگزیده است واو توانایى علمى وقدرت بدنى و نیروى لازم براى فرماندهى جنگ را دارد. خداوند هركس را كه بخواهد بخاطر لیاقت و استعدادهاى نهفتهاش فرماندهى مىبخشد.
آرى، اگر نظر او به سنگى تعلق گیرد، جواهر مىشود واگر به خارى افتد، گل واگر به فقیرى نظر كند فرمانده مىشود.
آیا چوپانى كه گوسفندانش گم مىشوند، لیاقت فرماندهى دارد؟ در روایات آمده است: طالوت چوپانى بود كه در پى گوسفندان گمشدهاش از اطراف به سوى شهر آمده بود و به خدمت پیامبر رسید و خداوند به پیامبر وحى كرد كه همین چوپان لیاقت فرماندهى دارد و او را به مردم معرفى كن.
شاید مراد از جملهى «بسطة فىالعلم» جامعیّت علوم باشد. یعنى او در بسیارى از علوم، اطلاعات گستردهاى داشت.
پيام ها
1- پیامبران بر اساس وحى، جانشین خود را انتخاب مىكنند. «ان اللّه قد بعث»
2- رهبرى كه خداوند تعیین كند، به نفع مردم است. «بعث لكم»
3- اگر مىخواهید به آزادى و نجات برسید، باید رهبر الهى را بپذیرید. «انّ اللّه قد بعث لكم طالوت ملكا»
4- دین از سیاست جدا نیست. انبیا مستقیماً در مسائل نظامى دخالت وفرمانده نظامى عزل ونصب مىكردند. «انّ اللّه قد بعث لكم»
5 - از استعدادهاى نهفته در افراد گمنام و فقیر، غافل نباشید. «قد بعث لكم»
6- نشانهى ایمان واقعى، تسلیم خدا و رسول بودن است و بنىاسرائیل به خاطر پندار غلط تسلیم نبودند. «انّى یكون له الملكعلینا»
7- یكى از امتحانات الهى، نحوه برخورد ما با رهبر الهى است. «قالوا انّى یكون...»
8 - خودبرتربینى، محكوم است. [671] «نحن احقّ بالملك منه»
9- نام و مقام و شهرنشینى، نشانه برترى نیست. در این آیه از كسانى كه ملاك برترى را مال و مقام دانستهاند، انتقاد شده است. «لم یؤت سعة من المال»
10- انتخاب الهى، بر اساس لیاقت است، نه گزاف و بیهوده.«ان اللّه اصطفاه علیكم وزاده بسطة فى العلم والجسم»
11- قدرت علمى و توانایى جسمى، دو شرط لازم براى فرماندهى لشكر است. «بسطة فى العلم و الجسم»
12- توانایى علمى، مهمتر از توانایى جسمى است. «زاده بسطة فى العلم و الجسم» ابتدا كلمهى «علم» آمد، سپس «جسم».
13- اعلم بودن، در گزینش یك اصل است. «بسطة فى العلم»
14- رهبر و مدیر باید زیر دستان خود را توجیه كند و دلیل كار و انتخاب خود را بازگو كرده و ابهامات را برطرف كند و نگوید این حقّ من است كه هر كارى بخواهم انجام دهم. پیامبر دلیل انتخاب طالوت را توانایى علمى وجسمى او بیان كرد. «زاده بسطة فى العلم و الجسم»
15- نه فقر وگمنامى، مانع لطف الهى است و نه ثروت وشهرت، باعث آن. «واللّه واسعٌ علیم»
16- سرچشمهى اكثر اعتراضات مردم، كوته نظرى و كوته فكرى است، ولى علم خداوند بىنهایت ونامحدود است. «واسع علیم»