ترجمه
(فاسقان) كسانى هستند كه پیمان خدا را پس از آنكه محكم بستند مىشكنند، و پیوندهایى را كه خدا دستور داده برقرار سازند قطع مىنمایند، و در زمین فساد مىكنند، قطعاً آنان زیانكارانند.
نکته ها
پیمانهاى الهى كه در این آیه مطرح گردیده، متعدّد است: خداوند از انبیا پیمان گرفته تا آیات الهى را به مردم بگویند. [240] و از اهل كتاب تعهّد گرفته تا كتمان حقایق نكنند و به بشارتهاى تورات و انجیل كه درباره پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله آمده است عمل نمایند. [241] و از عامّه مردم نیز عهد گرفته، به فرمان الهى عمل كرده و راه شیطان را رها كنند. [242]
در اسلام وفاى به عهد واجب است، حتّى نسبت به كفّار. و عهدشكن، منافق معرّفى شده است، هرچند كه اهل نماز باشد. رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: «لا دین لمن لا عهد له» [243] آن كس كه پایبند تعهّدات خود نیست، از دین بهرهاى ندارد.
خداوند در این آیه فرمان داده تا با گروههایى پیوند و رابطه داشته باشیم: «امر اللَّه به ان یوصل» در روایات آن گروهها چنین معرّفى شدهاند: رهبران آسمانى، دانشمندان، خویشاوندان، مؤمنین، همسایگان و اساتید. و هركس رابطهى خود را با این افراد قطع كند، خود خسارت مىبیند. زیرا جلو رشد و تكاملى را كه در سایه این ارتباطات مىتوانسته داشته باشد، گرفته است.
وفاى به عهد، كمالى است كه خداوند خود را به آن ستوده است؛ «ومن اوفى بعهده من اللَّه» [244] كیست كه بهتر از خدا به پیمانش وفا كند؟. وفاى به عهد حتّى نسبت به مشركین لازم است؛ «فاتموا الیهم عهدهم الى مدّتهم» [245] تا پایان مدّت قرارداد به پیمانى كه با مشركین بستهاید وفادار باشید. همچنین در آیه 25 سوره رعد پیمانشكنان لعنت شدهاند.
عهد دو گونه است: عهدو پیمانى كه مردم با یكدیگر مىبندند وباید به آن وفادار باشند. و عهد وپیمانى كه خداوند براى رهبرى یك جامعه، بر عهدهى پیامبر یا امام قرار مىدهد كه این عهد مقام الهى است. «لا ینال عهدى الظالمین» [246]
بخشى از پیمانهاى الهى كه این آیه بر آن تأكید مىكند، همان پیمانهاى فطرى است كه خداوند در نهاد همه افراد بشر قرار داده است. چنانكه حضرت على علیه السلام فلسفهى نبوّت را شكوفا نمودن پیمان فطرى مىداند. «و واتر الیهم انبیائه لیستأدوهم میثاق فطرته» [247]
سؤال: عهد خداوند چیست؟
پاسخ: از جمله «لا ینال عهدى الظالمین» استفاده مىشود كه رهبرى آسمانى، عهد خداوند است و از روایات نیز استفاده مىشود كه نماز، عهد خداوند است. هرگونه تعهّدى كه انسان بین خود و خدا داشته باشد، عهد الهى است. قوانین عقلى، فكرى و احكام الهى نیز مصداق عهد الهى مىباشند.
علاّمه مجلسى قدس سره به دنبال آیهى «ویقطعون ما امر اللَّه به ان یوصل» یكصد وده حدیث درباره اهمیت صله رحم، بیان نموده و آنها را مورد بحث قرار داده است. ما د [248] ر اینجا برخى از نكات جالبى را كه در آن روایات آمده، نقل مىكنیم:
* با بستگان خود دیدار داشته باشید، هر چند در حدّ نوشاندن آبى باشد.
* صله رحم، عمر را زیاد و فقر را دور مىسازد.
* با صله رحم، رزق توسعه مىیابد.
* بهترین قدمها، قدمى است كه براى صلهى رحم و دیدار اقوام برداشته مىشود.
* در اثر صله رحم، به مقام مخصوصى در بهشت دست مىیابید.
* به سراغ بستگان بروید، گرچه آنها بى اعتنایى كنند.
* صله رحم كنید هر چند فامیل از نیكان نباشد.
* صله رحم كنید، گرچه با سلام كردن باشد.
* صلهى رحم، مرگ و حساب روز قیامت را آسان مىكند.
* بویى از بهشت نصیب شخص قاطع رحم نمىشود.
* صلهى رحم باعث تزكیه عمل و رشد اموال مىشود.
* كمك مالى به فامیل، بیست و چهار برابرِ كمك به دیگران پاداش دارد.
* صله رحم كنید، گرچه یكسال راه بروید.
امام صادق علیه السلام مىفرماید: پدرم سفارش كرد، با افرادى كه با فامیل خود رابطه ندارند، دوست مشو. [249]
240) واذ اخذنا من النبییّن میثاقهم« احزاب، 7.
241) واذ اخذاللَّه میثاق الذّین اوتوا الكتاب« آلعمران، 187.
242) واذ اخذ ربّك من بنىآدم« اعراف، 172.
243) بحار، ج72، ص198.
244) توبه، 111.
245) توبه، 4.
246) بقره، 124.
247) نهجالبلاغه، خطبه1.
248) بحار، ج71، ص 87.
249) تفسیر راهنما ونورالثقلین.
پيام ها
1- پیمانشكنى، شیوهى فاسقان است. «الفاسقین. الّذین ینقضون» (فعل مضارع، رمز دوام است.)
2- به پیمان فاسقان، اعتماد نكنید. كسى كه پیمان خداوند را نقض مىكند، به عهد و پیمان دیگران وفادار نخواهد بود. «ینقضون، یقطعون»
3- انسان در برابر خداوند مسئول است، چون با عقل و فطرت خود، با او عهد و میثاق بسته كه به احكام دین عمل كند. «عهد اللَّه»
4- اسلام با انزوا مخالف است. «امر اللَّه ان یوصل»
5 - عهدشكن، به تدریج مفسد مىشود. «ینقضون، یفسدون»
6- عهدشكن به خود ضربه مىزند، نه خداوند. «اولئك هم الخاسرون»