ترجمه
و هنگامى كه به فرشتگان گفتیم براى آدم سجده كنید، همگى سجده كردند جز ابلیس كه سر باز زد و تكبّر كرد، و از كافران گردید.
نکته ها
به فرموده قرآن، ابلیس از نژاد جنّ بود كه در جمع فرشتگان عبادت مىكرد. «كان من الجنّ» [274]
سجده بر آدم چون به فرمان خدا بود، در واقع بندگى و عبودیت خداست. [275]زیرا عبادت واقعى، عملى است كه خداوند بخواهد، نه آنكه طبق میل ما باشد. ابلیس حاضر بود قرنها سجده كند، ولى به آدم سجده نكند.
ابلیس مرتكب دو انحراف و خلاف شد:
الف: خلاف عقیدتى؛ «أبى» كه سبب فسق او شد. [276]
ب: خلاف اخلاقى؛ «استكبر» كه سبب دوزخى شدن او گردید. [277]
سجده براى آدم نه تنها به خاطر شخص او، بلكه به خاطر نسل و اولاد او نیز بوده است. چنانكه در جاى دیگر مىفرماید: «خلقناكم ثمّ صوّرناكم ثمّ قلنا للملائكة اسجدوا لأدم» [278] امام سجاد علیه السلام مىفرماید: رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: سجده بر آدم به خاطر ذرّیه و نسل او بود. [279]
سجده فرشتگان موقّتى بود، امّا نزول آنها بر مؤمنان و استغفارشان براى آنان دائمى است. «الّذین قالوا ربّنا اللّه ثم استقاموا تتنزّل علیهم الملائكة» [280]
سجده بر آدم نه به خاطر جسم او، بلكه به خاطر روح الهى اوست. «فاذا سوّیته و نفخت فیه من روحى فقعوا له ساجدین» [281]
بىانصافى است كه تمام فرشتگان بر انسان سجده كنند، ولى انسان براى خدا سجده نكند.
274) كهف، 50.
275) عیون اخبارالرضا.
276) ففسق عن امر ربّه« كهف، 50.
277) فبئس مَثوى المتكبّرین« زمر، 72.
278) اعراف، 11.
279) تفسیر صافى، ذیل آیه.
280) كسانى كه گفتند پروردگار ما خداست و در این عقیده پایدار بودند فرشتگان بر آنان نازل مىشوند. فصّلت، 30. و در جاى دیگر مىفرماید: »ویستغفرون للّذین آمنوا« یعنى فرشتگان براى اهل ایمان دائماً در حال استغفارند. غافر، 7.
281) حجر، 29.
پيام ها
1- فرشتگان نیز مانند انسان، مورد خطاب وامر ونهى قرار دارند. «أسجدوا لادم»
2- لیاقت، از سابقه مهمتر است. فرشتگان قدیمى باید براى انسان تازه به دوران رسیده امّا لایق، سجده كنند. «أسجدوالادم»
3- خطرناكتر از نافرمانى در عمل، بىاعتقادى به فرمان است.«ابى و استكبر»
4- تكبّر وجسارت ابلیس، سرچشمهى بدبختىهاى او شد. «كان من الكافرین»