ترجمه
همانا كسانى كه (به اسلام) ایمان آورده و كسانى كه یهودى شدند و نصارى و صابئان، هركس كه به خدا و روز قیامت ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، پس براى آنها در نزد پروردگارشان، پاداش و اجر است و بر آنها ترسى نیست و آنها محزون نمىشوند.
نکته ها
در تفسیر نمونه از جامع البیان، نقل شده است: سلمان فارسى به رسول اكرم صلى الله علیه وآله گفت: دوستان من كه اهل ایمان و نماز بودند، ولى شما را ندیدند تا به شما ایمان بیاورند، وضع آنها در قیامت چگونه است؟ یكى از حاضرین جواب داد: اهل دوزخند. ولى این آیه نازل شد كه هر كدام از پیروان ادیان كه در عصر خود بر طبق وظایف و فرمان الهى عمل كردهاند مأجورند. البتّه این آیه نمىتواند بهانه و دستاویزى براى ماندن در یهودیّت و مسیحیّت باشد. زیرا اوّلاً: قرآن، اهل كتاب را به اسلام دعوت نموده است و ثانیاً: تهدید كرده كه اگر آگاهانه به سراغ دینى غیر از اسلام بروند، مورد قبول نیست. [347]
مراد از «الّذین هادوا» یهودیان هستند. این نامگذارى یا به سبب اظهار توبهى آنان است كه با تعبیر «انّا هُدنا الیك» [348] آمده است و یا به جهت آنكه این قوم به یكى از فرزندان حضرت یعقوب كه یهود نام داشت، منسوب بودند.
مراد از «نصارى»، مسیحیان هستند كه در جواب حضرت عیسى كه فرمود: «مَن أنصارى» گفتند: «نحن انصار اللّه» [349] . شاید هم این نامگذارى به جهت سكونت آنان در منطقه ناصریّه، زادگاه عیسى علیه السلام باشد.
«صابئین» به كسانى گفته مىشود كه خود را پیروان حضرت یحیى مىدانند و براى ستارگان، قدرت تدبیر قائلند. نام این گروه در سورههاى بقره، مائده و حج، در كنار یهود، نصارى، مجوس و مشركین آمده است [350] و از اینجا معلوم مىشود كه صابئین غیر از چهار دستهى مذكورند. پیروان این آئین نیز همانند سایر اهلكتاب، به اسلام دعوت شدهاند. اینها با توجّه به اعتقادات خاصّ خود، پیروان اندكى دارند و اهل تبلیغ از دین خودشان نیستند. آنها بیشتر در كنار رودخانهها و دریاها زندگى مىكنند و گوشهگیر و منزوى هستند. این افراد، غسلهاى متعدّدى دارند كه در تابستان و زمستان باید در رودخانه و آب جارى انجام دهند. هم اكنون تعداد نزدیك به پنج هزار نفر از آنان در خوزستان در كنار رود كارون و شهرهاى دیگر آن استان زندگى مىكنند و قریب به هشت هزار نفر نیز در عراق در كنار دجله و شهرهاى دیگر عراق سكونت دارند.
347) آلعمران، 85.
348) اعراف، 156.
349) صف، 14.
350) بقره، 62 ؛ مائده، 69 ؛ حج، 17.
پيام ها
1- تمام ادیان آسمانى، اصول مشترك دارند؛ توحید، معاد و انجام اعمال صالح. «آمن باللَّه و الیوم الاخر و عمل صالحاً»
2- مهمترین اصل اعتقادى بعد از توحید، معاد است. «ءامن باللَّه و الیوم الاخر»
3- صاحبان ادیان دیگر در صورت بىاطلاعى از اسلام، چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام، اگر به دین آسمانى خود ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند ودر بىاطلاعى خود مقصّر نباشند، اهل نجات هستند. «من آمن باللّه... لاخوف علیهم...»
4- انسان، تنها در سایهى ایمان به خداوند و امید به معاد و انجام عمل صالح، آرامش مىیابد. «لا خوف علیهم»
5 - سعادت وكرامت، مربوط به ایمان وعمل صالح است، نه عنوانِ مسلم، یهودى، مسیحى، صابئى. «من آمن باللّه... لاخوف علیهم...»