ترجمه
و (بیاد آرید) زمانى كه از بنىاسرائیل پیمان گرفتیم، جز خداوند یگانه را پرستش نكنید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و بینوایان، احسان كنید و با مردم، به زبان خوش سخن بگویید و نماز را برپاى دارید و زكات بدهید. امّا شما (با اینكه پیمان بسته بودید،) جز عدّهى كمى، سرپیچى كردید و روى گردان شدید.
نکته ها
احسان، جامعترین و وسیعترین واژه در باب نیكى است. در حال فقر والدین، احسان مادّى و در حال غناى آنان، احسان روحى. چنانكه احسان به یتیم شامل؛ تأدیب، حفظ حقوق، محبّت و تعلیم او مىشود.
اصول همهى ادیان یكى است. چون همهى این میثاقها، در اسلام نیز هست.
پيام ها
1- خداوند از طریق عقل، فطرت و وحى، از مردم پیمان مىگیرد. «اخذنا میثاق»
2- توحید، سرلوحهى مكتب انبیاست. و بعد از آن كارهاى نیك قرار گرفته است. «لاتعبدوا الاّ اللّه و بالوالدین احسانا»
3- در كنار توحید، احسان به والدین مطرح است. «لاتعبدوا... وبالوالدین احسانا»
4- احسان به والدین باید شخصاً صورت گیرد، نه با واسطه. حرف «ب» در «بالوالدین» به معناى مباشرت شخصى است. «بالوالدین احساناً»
5 - گرایش به یكى از پدر و مادر، ممنوع است. «بالوالدین احساناً»
6- ابتدا خویشان نیازمند، سپس دیگران. «ذىالقربى والیتامى و...» البتّه در بین خویشاوندان نیز اولویّتها محفوظ است. «اولوا الارحام بعضهم اولى ببعض»
7- احسان ب [372] اید همراه با ادب و بدون منّت باشد. در كنار احسان، جمله «قولوا للناس حسنا» آمده است.
8 - اگرچه به همهى مردم نمىتوان احسان كرد، ولى با همه مىتوان خوب سخن گفت. «قولوا للنّاس حُسنا»
9- برخورد خوب و گفتار نیكو، نه تنها با مسلمانان، بلكه با همهى مردم لازم است. «قولوا للنّاس حُسنا»
10- علاوه بر پرداخت زكات، احسان به مستمندان و ایتام نیز لازم است. در آیه هم زكات آمده و هم احسان به مساكین. «احساناً... والمساكین... واتوا الزكوة»
11- نماز ورابطه با خداوند، از زكات ورابطه با فقرا جدا نیست. «اقیموا الصلوة واتوا الزكوة»
12- نماز و زكات در ادیان دیگر نیز بوده است. «اقیموا الصلوة واتوا الزكوة»
13- اعتقاد به توحید، احسان به والدین وایتام ومساكین، همراه با دستور پرداخت زكات وبرخورد نیكو با مردم، وبپاداشتن نماز، نشانهى جامعیت اسلام است.
14- اداى حقوق، داراى مراتب و مراحلى است. اوّل حقّ خداوند، سپس والدین، سپس خویشاوندان، سپس یتیمان كه كمبود محبّت دارند وآنگاه مساكین كه كمبود مادّیات دارند.
15- تمام احكام اعتقادى، اخلاقى وفقهى، میثاق وعهد خدا با انسان است. بعد از «میثاق» سخن از عقیده توحیدى، احسان به والدین، نماز وزكات آمده است.