ترجمه
آیا در زمین سیر نكردند تا ببینند عاقبت كسانى كه قبل از آنان بودند چگونه بود؟ آنها نیرومندتر از اینان بودند و زمین را زیرورو كردند و بیش از آنچه اینان آباد كردند، آن را آباد ساختند، و پیامبرانشان همراه با (معجزه و) دلایل روشن به سراغشان آمدند، (امّا آنها انكار كردند و به قهر خدا گرفتار شدند) پس خداوند به آنان ستم نكرد، بلكه آنها بر خود ستم كردند.
نکته ها
امام صادقعلیه السلام دربارهى معناى «اوَلم یسیروا فى الارض» فرمودند: «مراد تدبّر و سیر در تاریخ اقوام گذشته در قرآن است».(163)
دربارهى لزوم آشنایى با تاریخ و تدبّر در آن، حضرت علىعلیه السلام خطاب به فرزندش مىفرماید: گرچه عمر زیادى ندارم، ولى با تاریخ گذشتگان چنان آشنا هستم كه گویى عمر تاریخ را دارم.(164)
163) تفسیر نورالثقلین.
164) نهج البلاغه، نامهى 31.
پيام ها
1- مطالعهى تاریخ، سیر و سفر و استفاده از تجربهى دیگران، از راههاى شناخت، و ترك آن مورد توبیخ است. «اولم یسیروا»
2- آگاهى از تاریخ و فلسفهى آن و آشنایى با سرنوشت اقوام پیشین، انسان را از ظاهربینى نجات مىدهد. «یعلمون ظاهرا - اَوَلم یسیروا»
3- تحوّلات تاریخى بر اساس قوانین ثابت است كه مىتوان از گذشته، براى امروز و فردا درس گرفت. «فینظروا»
4- سیر و سفر باید عامل توجّه و به دور از غفلت باشد. «فینظروا»
5 - به سرنوشت و عاقبت اقوام گذشته بنگرید، نه به جلوههاى روزمرّهى آنان. «كیف كان عاقبة ...»
6- قبل از اسلام، تمدّن و قدرتهاى بزرگى پدیدار شده و نابود شدهاند. «من قبلهم»
7- اگر خدا غضب كند، هیچ قومى با هیچ قدرتى تاب مقاومت ندارد. «كانوا اشدّ منهم قوّة»
8 - توجّه به هلاكت و نابودى قدرتهاى بزرگ، عامل بازدارندهى غرور است. «كانوا اشدَّ منهم قوّة»
9- سعادت و خوشبختى تنها در قدرت و آبادانى نیست، بلكه در ایمان و پیروى از انبیاست. «اشدَّ منهم قوّة... و عمروها اكثر ممّا عمروها... كانوا انفسهم یظلمون»
10- فریفتگى به قدرت و ثروت، از موانع ایمان به انبیا است. «عمروها اكثر ممّا عمروها و جائتهم رسلهم بالبیّنات...»
11- در تبلیغ و تربیت، از شیوهها و استدلالهاى روشن استفاده كنیم. «جائتهم رسلهم بالبیّنات...»
12- خداوند، عادل و مهربان است؛ عامل اصلى هلاكت اقوام پیشین، خود آنان هستند. «فما كان اللّه لیظلمهم و لكن كانوا انفسهم یظلمون»
13- سرپیچى از دستورهاى انبیا، ظلم به نفس و در پىدارندهى عذاب است. «انفسهم یظلمون»