ترجمه
و همچنین از مردم و جنبندهها و چهار پایان به رنگهاى گوناگون (آفریدیم)؛ از میان بندگان او تنها دانشمندان (ربّانى) خشیت الهى دارند، بى شك خداوند، عزیز و آمرزنده است.
نکته ها
«أنعام» جمع «نَعَم» به معناى شتر است ولى به گاو و گوسفند نیز گفته مىشود. گرچه كلمه «دوابّ» كه به معناى جنبنده است شامل آنها مىشود ولى بدلیل اهمیّت و نیاز شدید انسان به این سه حیوان نامشان جدا آمده است.
«خشیت» ترس همراه با تعظیم و برخاسته از علم و آگاهى است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «عالم، كسى است كه رفتارش، گفتارش را تصدیق كند و گرنه عالم نیست».(572)
این آیه مىفرماید: علم سبب خشیت الهى است و آیه 28 همین سوره مىفرماید: خشیت الهى، سبب پندپذیرى از انبیا است. پس نتیجه مىگیریم كه علم باید سبب هشدارپذیرى شود. بنابراین اگر دیدیم كه دانشمندان پندپذیر نیستند ولى عوام هشدار پذیرند، باید بگوئیم علمى كه در قرآن مطرح است غیر از اصطلاح روز است، بلكه مراد از علم دریافت حقیقت و داشتن نورانیّت و بصیرت و حكمت است و دانشمندان بى تقوى، در آئینهى قرآن جاهلند؛ جهل به عظمت پروردگار، جهل به رسالت و تكلیف در دنیا، جهل به هدف آفرینش، جهل به سرنوشت و قیامت.
در كنار حرم امام رضاعلیه السلام خدمت علامهى طباطبایىقدس سره رسیدم و عرض كردم: من در سالهاى اول تحصیلم همین كه مشغول نماز مىشدم، حالت گریه و خشوع داشتم، ولى اكنون كه با سواد شدهام در نماز غافلم، پس آیه «انّما یخشى اللّه من عباده العلماء» چه مىگوید؟ ایشان فرمود: علمى كه شما دارید، یك سرى اطلاعات و محفوظات است، اگر علم واقعى بود، عبودیّت تو بیشتر مىشد.
571) عنكبوت، 12.
572) كافى، ج 1، ص 36.
پيام ها
1- اختلاف رنگ انسانها و حیوانات، یكى از نشانههاى قدرت و عظمت الهى است. «و من النّاس... مختلف الوانه»
2- در امور جسمى و مادّى، انسان در ردیف دیگر موجودات است. «و من النّاس و الدّوابّ و الانعام»
3- علم و آگاهى بر اسرار هستى، زمینهى رسیدن به خشیت الهى است. «انّما یخشى اللّه... العلماء»
4- دانشمندان بى تقوا، به علم واقعى نرسیدهاند. «انّما یخشى اللّه من عباده العلماء»
5 - اهل عبادت بسیار است، امّا تنها عالمان به مقام خشیت مىرسند. «انّما یخشى اللّه من عباده العلماء»