ترجمه
پس بر آنچه (مخالفان) مىگویند، شكیبا باش و پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب، پروردگارت را با سپاس و ستایش، تنزیه كن.
و پارهاى از شب را به تسبیح او بپرداز وبه دنبال سجده‌ها (نیز خدا را تسبیحگوى).
نکته ها
اسلام، در شادى و غم، به تسبیح خداوند فرمان داده است:
در شادى: «اذا جاء نصراللّه والفتح... فسبّح بحمد ربّك...»(49)
در غم: «فاصبر على ما یقولون و سبح بحمد ربّك...»
شبیه این دو آیه را در سوره طه آیه 130 مىخوانیم: «فاصبر على ما یقولون و سبّح بحمد ربّك قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها و من اناء الّیل فسبّح و أطراف النّهار»
پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله گاهى از سخنان یاوه مشركان، سینهاش تنگ مىشد. «و لقد نعلم انك یضیق صدرك بما یقولون»(50) لذا خداوند به او فرمان صورى مىدهد «فاصبر على ما یقولون»
برخى از عقاید باطل و گفتههاى نارواى مشركان در قرآن نقل شده است، از جمله:
- آنان براى خداوند فرزند و شریك پذیرفته و بتها را واسطه فیض و شفیع مىپنداشتند.
- آنان دربارهى پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله كلمات ساحر، كاهن، شاعر، دستپرورده و مجنون مىگفتند.
لذا خداوند در این آیات به شكیبایى فرمان داده و راه ایستادگى در برابر مخالفان را، ذكر و یاد خدا بر شمرده است.
در قرآن معمولاً تسبیح همراه با حمد الهى آمده است كه شاید به این نكته اشاره دارد كه انسان وقتى خود را ناقص و خدا را كامل مىبیند، او را تسبیح مىكند و چون خداوند نقص او را به كمال تبدیل مىكند، حمد او را مىگوید. «سبّح بحمد ربّك»
از هیجده مرتبهاى كه خدا فرمان صبر به پیامبر مىدهد، چهار مرتبه صبر در برابر سخنان یاوه است كه در سورههاى طه آیه 130، ص آیه17، مزّمل آیه 10 و ق آیه (39) آمده است.
به گفته ابنعباس، مراد از قبل از طلوع، نماز صبح و قبل از غروب، نماز ظهر و عصر است و مقصود از «من الّیل» نماز مغرب و عشا و مراد از «ادبار السّجود» نمازهاى نافله است.(51)
امام باقرعلیه السلام فرمود: مراد از «ادبار السجود»، دو ركعت نافله پس از نماز مغرب است.(52)
امام صادقعلیه السلام در ذیل آیه «و سبّح بحمد ربّك قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها» فرمودند: در وقت صبح و شام ده مرتبه بگو: «لا اله الاّ اللّه وحده لا شریك له و له الملك و له الحمد یحیى و یمیت و هو على كلّ شىء قدیر».(53)
اوقات عبادت در اسلام براساس علائم طبیعى همچون حالات ماه و خورشید است كه در دسترس همگان است. «قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها»
49) نصر، 1 - 3.
50) حجر، 97.
51) تفسیر مراغى.
52) وسائل، ج4، ص73.
53) تفسیر مجمع البیان.
پيام ها
1- توجّه به قدرت خداوند، سبب صبر و استقامت در برابر ناملایمات مىگردد. «لقد خلقنا السّموات و الارض... فاصبر...»
2- ارشاد و هدایت و تبلیغ و تعلیم، به صبر و پشتكار نیاز دارد. «فاصبر»
3- انبیا، با تذكّر و سفارش الهى راه هدایت را پیش مىبرند. «فاصبر»
4- صبر در مقابل زخم زبان و نیش و نوشها، حتى براى پیامبر طاقتفرساست لذا خداوند به آن توصیه مىكند. «فاصبر على ما یقولون»
5 - عامل و پشتوانه صبر، یاد خداست. «فاصبر... و سبّح بحمد ربّك»
6- تسبیح خداوند باید همراه با ستایش او باشد. تنزیه او از عیبها كافى نیست، حمد و ستایش نیز لازم است. «و سبّح بحمد ربّك»
7- ربوبیّت خدا، انگیزهى ستایشِ ما و ستایش ما، عامل رشد ماست. «بحمد ربّك»
8 - تسبیح و تنزیه خداوند، بر حمد و ستایش او مقدّم است. «و سبّح بحمد ربّك»
9- براى عبادت و دعا، بعضى از زمانها اولویّت دارند. «قبل طلوع الشّمس و...»
10- انسان براى تكامل معنوى، به تكرار و تداوم عبادت نیاز دارد. «قبل طلوع الشّمس و قبل الغروب . و من الّیل»
11- پیروان پیامبر، بخشى از شب را به عبادت مىپردازند. «و من الّیل فسبّحه»
12- علاوه بر اذكار و نمازهاى واجب، نمازها و اذكار مستحب نیز مورد سفارش خداوند است. «و ادبار السّجود»