ترجمه
بگو: بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده بخوانم: چیزى را با او شریك مگیرید، و به پدر و مادر نیكى كنید، و فرزندانتان را از ترس تنگدستى نكشید. ماییم كه به شما و آنان روزى مىدهیم، و به كارهاى زشت، چه آشكار وچه پنهان، نزدیك نشوید، و نفسى را كه خداوند (كشتن آن را) حرام شمرده، جز به حقّ (مثل قصاص یا دفاع) نكشید، اینهاست آنچه خداوند شمارا به آن توصیه فرموده، باشد كه تعقّل واندیشه كنید.
نکته ها
در این آیه و دو آیه بعد، به چند اصل مهم اشاره شده كه از مشتركات همهى ادیان آسمانى است، در تورات هم (سِفر خروج، باب 20) مشابه این دستورها آمده است.
دو نفر از سران مدینه به حضور پیامبرصلى الله علیه وآله رسیدند. همین كه حضرت این آیات را خواند، مسلمان شده و درخواست مبلّغ كردند. پیامبر نیز «مصعببن عمیر» را همراهشان فرستاد. این حركت زمینهساز مسلمان شدن مردم مدینه گشت.
قرآن در چهار آیه [506] نسبت به پدر و مادر سفارش كرده است و در هر چهار مورد همراه با مسألهى توحید و نهى از شرك است. همان گونه كه در آفرینش اوّل خداست، بعد پدر و مادر. در این آیات هم اوّل توحید است، بعد نیكى به والدین، ضمناً این آیه چون محرّمات را مىشمرد، پس ترك احسان به والدین هم حرام است.
پنج دستور این آیه چنان به یكدیگر پیوند دارند كه گویا یك دستورند. «وصّاكم به» ضمیر «به» مفرد است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: احسان به والدین، یعنى كارى نكنیم كه آنان وادار به درخواست و سؤالى از ما شوند. [507]
506) بقره، 83، نساء، 36، انعام، 151 و اسراء، 23.
507) كافى، ج2، ص157؛ بحار، ج71، ص39.
پيام ها
1- بیان احكام الهى براى مردم، یكى از وظایف انبیاست. «أتل ما حرّم»
2- چون اصل در همه چیز، حلال بودن است، از این رو حلالها شمارش نشده و فقط محرّمات گفته شده است. «أتل ما حرّم»
3- محرمات دین، از سوى خداست و پیامبر از پیش خود چیزى را حرام نمىكند. «حرّم ربّكم»
4- ممنوعیّت منكرات، جهت تكامل و تربیت انسان است. «حرّم ربّكم»
5 - چون شرك، ریشهى مفاسد است، در رأس محرّمات آمده است. «الاّ تشركوا»
6- بعد از یكتاپرستى، احسان به والدین آمده است. «بالوالدین احسانا»
7- دستورهاى این آیه همه در قالب نهى است، مگر نیكى به پدر و مادر كه در قالب امر است. یعنى نه تنها نیازارید، بلكه احسان كنید. «و بالوالدین احسانا»
8 - فرزندكشى و سقط جنین از ترس فقر، عملى جاهلانه است، اگر خدا ضامن روزى است، چه ترسى از فقر؟ «نحن نرزقكم»
9- هم اصلاح جامعه از مفاسد لازم است، هم اصلاح روح از رذایل. «ما ظهر منها و ما بطن»
10- برخى از گناهان چنان خطرناك است كه نزدیك آنها هم نباید رفت. «لاتقربوا»
11- دستورات الهى، مطابق عقل یا زمینه شكوفایى آن است. «لعلّكم تعقلون»