ترجمه
پس (از آن همه فریفتگى به بتان، در پیشگاه خداوند) عذرى نیابند جز آنكه (از بتان بیزارى جسته و) بگویند: سوگند به خدا! پروردگارمان، ما هرگز مشرك نبودهایم.
بنگر كه چگونه علیه خود دروغ گفتند و (تمام بتها و شریكان كه همواره مىساختند از نزد آنان محو شد و) آنچه به دروغ و افترا به خدا نسبت مىدادند از دستشان رفت.
نکته ها
امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از «فتنه» در «لم تكن فتنتهم»، معذرتخواهى مشركان مىباشد. [278]
«ضلّ الشىء» به معناى ضایع شدن، هلاكت و نابودى چیزى است. [279]
دروغگویان به مقتضاى خصلتى كه در دنیا كسب كردهاند، در قیامت نیز دروغ مىگویند. «واللّه ما كنّا مشركین»، چنانكه در جاى دیگر مىخوانیم: «یوم یبعثهم اللَّه جمیعاً فیَحلفون له كما یَحلفون لكم و یحسبون انّهم على شىء الا انّهم هم الكاذبون» [280]
حضرت على علیه السلام در ذیل آیه در حدیثى مىفرماید: بعد از این دروغ، بر لبشان مهر زده مىشود و سایر اعضاى آنان حقّ را بازگو مىكنند. [281]
امام صادقعلیه السلام فرمود: روز قیامت خداوند آن چنان عفو وبخشش مىكند كه به ذهن هیچ كس حتّى خطور نمىكند، تا آن اندازه كه مشركان نیز مىگویند: ما مشرك نبودیم، (تا مشمول عفو الهى شوند). [282]
278) تفسیر مجمعالبیان.
279) لسان العرب.
280) مجادله، 18.
281) تفسیر كنزالدّقائق.
282) تفسیر عیّاشى.
پيام ها
1- قیامت، آن چنان حتمى است كه گویا هم اكنون نیز حاضر است. «اُنظر» و نفرمود: «ستنظر». (پیامبرصلى الله علیه وآله در دنیا نیز مىتواند باچشم ملكوتى، شاهد صحنههاى قیامت باشد.)
2- تكیهگاههاى غیر الهى نابود خواهد شد. «ضلّ عنهم»
3- در دادگاه الهى، نه دروغ انسان كارساز است، نه سوگند او. «ضلّ عنهم ما كانوا یفترون»
4- آن همه اصرار بر تكیهگاههاى غیر الهى، خیالى بیش نیست. «و ضلّ عنهم ما كانوا یفترون»