ترجمه
آیا زمین را محل اجتماع زندهها و مردهها قرار ندادیم.
و در آن كوههایى استوار و بلند قرار دادیم و آبى گوارا به شما نوشاندیم.
پس در آن روز واى بر تكذیب كنندگان.
(به مجرمان گویند:) بروید به سوى آنچه آن را تكذیب مىكردید.
بروید به سوى سایهاى سه شاخه، نه خنك است
و نه از شعله آتش مصون مىدارد.
همانا دوزخ، شرارههایى به اندازه كاخ پرتاب مىكند.
گویى شترانى زرد مویند.
در آن روز واى بر تكذیب كنندگان.
نکته ها
«كفات»، نام محلى است كه در آن چیزى نهاده و گردآورى مىشود. در روایات مىخوانیم كه امام صادقعلیه السلام نگاهى به قبرستان كرده و فرمود: اینجا كفات مردگان است و نگاهى به خانهها كرده و فرمود: اینجا كفات زندههاست.(275)
مراد از «ظلّ ذى ثلاث شعب» سایهاى است كه از دود عظیم آتش دوزخ ایجاد مىشود، امّا روشن است كه این سایه نه فقط آرامش بخش نیست بلكه سوزنده و آزار دهنده است. این دود به قدرى متراكم و عظیم است كه شاخه شاخه مىشود، شاخهاى از بالاى سر، شاخهاى از طرف راست و شاخهاى از سمت چپ، فرد دوزخى را فرامىگیرد و در كام خود فرو مىبرد.
زبانههایى كه از آتش دوزخ برمىخیزد، همانند قصرهاى بلند دنیوى است و همچون شترانِ زرد رنگ است. گویا قرآن، كاخنشینان و زراندوزان را تهدید مىكند كه مراقب باشید گرفتار شرارههاى قصرگونه دوزخ نشوید.
«شامخات» به معناى كوههاى بلند و «فرات» به معناى آب گوارا است.
«ظلّ ظلیل» به معناى سایه دائم و «ظلّ لا ظلیل» یعنى سایه غیر مفید و غیر خنك.
«جمالت» جمع «جمل» به معناى شتر و «صُفر» جمع «اصفر» به معناى زرد است.
خداوند زمین را از نظر وسعت، نحوه حركت، تأمین امنیّت از طریق كوهها، تأمین آب مورد نیاز انسانها، گیاهان و حیوانات، به مناسبترین شكل آفرید و خاك را بهترین وسیله براى از بین بردن زباله، آبهاى آلوده و دفن مردگان قرار داد و در آن نوعى تصفیه خانه با داشتن خاصیّت میكرب كشى قرار داد به نحوى كه زمین آب آلوده مىگیرد و آب زلال تحویل مىدهد. این تصفیهخانه، طبیعى، مجّانى، دائمى، عمومى و بدون پیدا شدن نقص فنى است. راستى اگر زمین وجود نداشت، بوى بد و تعفّن همه را آزار مىداد.
قهر الهى از همه سو مجرمان را احاطه مىكند به نحوى كه راه فرارى در كار نیست و تنها راه به سوى دوزخ باز است. «انطلقوا الى ما كنتم به تكذّبون» چنانكه در آیات دیگر مىفرماید: «كلّما ارادوا أن یخرجوا منها من غمٍّ اعیدوا فیها و ذوقوا عذاب الحریق»(276)، «احاط بهم سرادقها»(277)
275) تفسیر نورالثقلین.
276) حج، 22.
277) كهف، 29.
پيام ها
1- روى زمین بهترین جایگاه براى زندگان و درون آن بهترین جایگاه براى مردگان است. «ألم نجعل الارض كفاتاً احیاءً و امواتاً»
2- كوهها از منابع تأمین آب مورد نیاز است. «رواسى شامخات و اسقیناكم ماءً»
3- صحنه قیامت به قدرى سخت و دشوار است كه گویا رفتن به دوزخ براى مجرمان نوعى رهایى است. «انطقوا الى...»
4- دوزخ را دود غلیظى احاطه كرده است كه سایه آفرین است، امّا در آن هیچ آسایشى نیست. «ظِلّ... لاظلیل»
5 - كاخها و سرمایههایى كه در دنیا به ناحق به دست مىآیند، در قیامت به شرارههاى دوزخ تبدیل مىشوند. «كالقصر كانّه جمالة صفر»
6- وقتى زبانههاى آتش دوزخ مانند قصر بلند و مانند شتر عظیم باشد، خود آتش چگونه خواهد بود! «بشرر كالقصر كانّه جمالة صفر»
7- ریشه همه جرمها، عقاید فاسد است. زیرا كسى كه اعتقاد ندارد و حق را تكذیب مىكند، به هر كار خلافى دست مىزند. «ویل یومئذ للمكذّبین»