ترجمه
(شیطان) گفت: پس به خاطر آنكه مرا گمراه كردى، من هم براى (فریب دادن) آنان حتماً بر سر راه راست تو (به كمین) خواهم نشست.
سپس از روبرو و از پشت سر و از راست و چپشان بر آنان مىتازم و بیشتر آنان را سپاسگزار نخواهى یافت.
نکته ها
در حدیث مىخوانیم: شیطان كه سوگند خورد از چهار طرف در كمین انسان باشد تا او را منحرف یا متوقّف كند، فرشتگان از روى دلسوزى گفتند: پروردگارا! این انسان چگونه رها خواهد شد؟ خداوند فرمود: دو راه از بالاى سر و پایین باز است و هرگاه انسان دستى به دعا بر دارد، یا صورت بر خاك نهد، گناهان هفتاد سالهاش را مىبخشایم. [31]
همین كه حضرت آدم از تسلّط شیطان بر انسان آگاه شد، روبه درگاه خدا آورده و ناله زد. خطاب رسید: ناراحت نباش، زیرا من گناه را یكى و ثواب را ده برابر حساب مىكنم و راه توبه هم باز است. [32]
امام باقر علیه السلام فرمود: ورود ابلیس بر انسان از پیشِ رو بدین شكل است كه امر آخرت را براى انسان ساده و سبك جلوه مىدهد، و از پشت سر به این است كه ثروتاندوزى و بخل و توجّه به اولاد و وارث را تلقین مىكند و از طرف راست با ایجاد شبهه، دین را متزلزل و تباه مىسازد و از طرف چپ، لذّات و شهوات و منكرات را غالب مىكند. [33]
شیطان اگر بتواند، مانع ایمان انسان مىشود و اگر نتواند، راههاى نفاق و ارتداد را مىگشاید و اگر موفّق نشود، با ایجاد شك و تردید و وسوسه، انسان را به گناه سوق مىدهد تا از ایمان و عبادتش لذّت نبرد و كار خیر برایش سنگین و با كراهت جلوه كند.
در روایات متعدّد، صراط مستقیم، به اهلبیت علیهم السلام و ولایت على علیه السلام تعبیر شده است. [34]
31) تفسیر كبیر فخررازى
32) تفسیر نورالثقلین
33) تفسیر كنزالدقائق
34) تفسیر فرقان
پيام ها
1- نافرمانى و گناه خود را به تقدیر و قضا و قدر الهى نسبت دادن، كارى شیطانى است. «قال فبما اغویتنى»
2- ابلیس مهلت خواست تا انتقام بگیرد، نه آنكه توبه كند. «أنظرنى، لاقعدنّ...»
3- ابلیس به جاى تشكّر از خداوند، گستاخى كرد. «انّك من المنظرین، لاقعدنّ لهم...»
4- شیطان، انسان را موجودى منفعل و اغواپذیر مىداند. «لاقعدنّ لهم...»
5 - شیطان، دشمن قسم خورده انسان است. «لاقعدنّ...» چنانكه در جاى دیگر مىگوید: «فبعزّتك لاغویّنّهم اجمعین» [35]
6- انسان به طور فطرى سالك راه حقّ ومستقیم است. «لاقعدنّلهم صراطكالمستقیم»
7- ابلیس نیز اقرار دارد كه راه مستقیم راه خداوند است. «صراطك المستقیم»
8 - شیوههاى اغفال ابلیس، متعدّد و مختلف است. «من بین ایدیهم ومن خلفهم و...»
9- شیطان، هم صراط مستقیم را مىشناسد، «صراطك المستقیم» هم راههاى وسوسه و هجوم و غلبه را، «لآتینّهم من بین...» هم شاكرین و ناسپاسان را. «و لاتجد اكثرهم شاكرین»
10- هدف وآرزوى شیطان، ناسپاسى انسان است.«ولاتجد اكثرهم شاكرین» بنابراین پیروى از شیطان، ناسپاسى خداست وانسان سپاسگزار، در راهمستقیم است.
35) ص، 82