ترجمه
(خداوند، پس از اعترافشان به كفر در لحظهى مرگ) مىفرماید: شما نیز در میان گروههایى از جنّ و انس، كه پیش از شما بودهاند، به دوزخ داخل شوید. هرگاه گروهى وارد (جهنّم) شود، گروه همكیش خود را لعن و نفرین كند، تا آنكه همه یكجا در دوزخ بهم رسند. آنگاه گروه متأخّر دربارهى گروه قبلى گوید: خدایا! اینان بودند كه ما را گمراه كردند، پس عذابى دو چندان از آتش دوزخ برایشان بیاور (كیفرى براى گمراهى خودشان و كیفرى براى گمراه ساختن ما. خداوند) مىفرماید: براى هر كدام، (عذابى) دو برابر است، ولى نمىدانید.
نکته ها
از صحنههاى تكاندهندهى قیامت، گفتگوى دوزخیان با یكدیگر، به ویژه با سران و بزرگانى است كه سبب جهنّمى شدن آنان شدهاند. به همین جهت آنجا دوستان بىتقوا نیز با هم دشمن مىشوند. «الاخلاّء یومئذ بعضهم لبعض عدوٌّ الاّ المتّقین» [95] ، گاهى هم تقاضا مىكنند كه عاملان گمراهى خود را ببینند و پایمالشان كنند. «أرِنَا الّذین اضلاّنا من الجنّ و الانس نجعلهما تحت أقدامنا» [96] و گاهى اطاعت از بزرگان را عامل سقوط خویش مىدانند. «أطعنا سادتنا و كُبرائنا و اضلّونا السبیلا» [97] امّا انسان داراى اختیار و آزادى عمل است و نمىتواند انحراف و خطاى خود را تنها به گردن دیگران اندازد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: مراد از رهبران «هؤلاء اضلّونا»، رهبران فاسد و ائمّهى ظلم و جور مىباشد. [98]
در قیامت رهبران جور و پیروان آنها، هركدام دو برابر عذاب مىشوند، زیرا قرآن در پاسخ تقاضاى منحرفان براى عذاب دو برابر رهبران خود مىفرماید: هم رهبران دو برابر كیفر دارند و هم پیروان آنها، «لكلٍّ ضِعف» رهبران، چون هم خود منحرف شدند و هم دیگران را منحرف كردند، و امّا پیروان آنها نیز براى انحراف خود و براى اینكه با پیروى و حمایت خود به رهبران باطل رونق دادند.
95) زخرف، 67
96) فصّلت، 29
97) احزاب، 67
98) تفسیر نورالثقلین
پيام ها
1- در بهشت، كینه و دشمنى نیست، سراسر صلح و صفاست ولى در جهنّم، افراد یكدیگر را لعن و نفرین مىكنند. «لَعَنت أختها» چنانكه در آیه 25 سورهى عنكبوت مىخوانیم: «یكفر بعضُكم ببعض و یَلعَنُ بعضُكم بعضاً»
2- جنّ نیز مانند انسان، تكلیف دارد و گنهكاران هردو سرنوشتى مشابه دارند و در یك دوزخ قرار مىگیرند. «الجنّ والانس فى النار... لعنت اختها»
3- كفّار، یكباره وارد دوزخ نمىشوند، بلكه به ترتیب و نوبت. «كلما دخلت»
4- ولایتها، محبّتها و حمایتهاى غیر الهى، در قیامت به كینه و نفرین و دشمنى تبدیل مىشود. «لعنت اُختها»
5 - در قیامت، همه مىكوشند گناه خود را به گردن دیگرى اندازند یا براى خود شریك جرم پیدا كنند. «هؤلاء اضلّونا»
6- گاهى انسان كیفرهایى مىبیند كه خود آگاه نیست. «ولكن لا تعلمون»