ترجمه
و میان آن دو (بهشتیان و دوزخیان) حجابى است و بر اعراف، (بلندى میان دوزخ و بهشت) مردانى هستند (از اولیاى خدا) كه همه (اهلبهشت و جهنّم) را از سیمایشان مىشناسند و بهشتیان را كه هنوز به بهشت وارد نشدهاند، ولى امیدوارند، ندا مىدهند كه سلام بر شما باد.
نکته ها
مراد از «حجاب» در این آیه، شاید همان دیوارى باشد كه در آیه 13 سورهى حدید مىخوانیم كه میان بهشتیان و دوزخیان دیوارى زده مىشود كه سمت بیرونى آن، عذاب و قسمت درونىاش رحمت است. «فضرب بینهم بسور له باب باطنه فیه الرّحمة و ظاهره من قبله العذاب» [122]
«اعراف» جمع «عُرف»، به معناى مكان بلند است. این سوره نیز به خاطر همین آیه اعراف نامیده شده است و در قرآن تنها در همین مورد از اعراف و اهل آن سخن به میان آمده است.
در روایات وتفاسیر، نظرات مختلفى دربارهى اهل اعراف به چشم مىخورد. برخى آنان را اولیاى خدا دانستهاند كه بر بلندى میان بهشت و جهنّم قرار مىگیرند و از سیماى مردم، همهى آنها را مىشناسند، بهشتیان را سلام و تبریك مىگویند و از سرنوشت دوزخیان نگرانند. امّا برخى آنان را افراد ضعیفى معرّفى مىكنند كه گناهان و عباداتى دارند و منتظر لطف خدایند (آنگونه كه از آیه 106 سورهى توبه استفاده مىشود).
شاید بتوان گفت كه صاحب و محور اصلى اعراف، اولیاى خدایند و افراد ضعیف، در حاشیه قرار دارند. نیكوكاران به بهشت مىروند ومجرمین به دوزخ، افراد متوسّط وضعیف در اعراف گرفتار و منتظر سرنوشت مىمانند، ولى اولیاى خدا كه بر اعراف قرار دارند، به كمك آنان برخاسته و شفاعت مىكنند. این بیان از جمع نظریات مفسّران و روایات استفاده مىشود.
در روایات مىخوانیم كه اصحاب اعراف شهدایى هستند كه نواقصى در پرونده آنان است، [123] یا افرادى هستند كه خوبىها و بدىهاى آنان یكسان است، اگر خداوند آنان را به دوزخ ببرد به خاطر گناهانشان است و اگر به بهشت ببرد از رحمت اوست. [124]
122) تفسیر المیزان
123) تفسیر درّالمنثور
124) تفسیر نورالثقلین ؛ كافى، ج2، ص381
پيام ها
1- رفتار و خصلتهاى دنیوى، سیماى انسان را به گونهاى مىكند كه در قیامت دیگران با نگاه او را مىشناسند. «یعرفون كلاًّ بسیماهم»
البتّه شناسایى به این شكل، در دنیا نیز ممكن است، چنانكه خداوند در مورد منافقان به پیامبر صلى الله علیه وآله مىفرماید: «و لو نشاء لاریناكهم فلعرفتهم بسیماهم و لتعرفنّهم فى لحن القول» [125]
2- براى ورود به بهشت وبهشتى شدن، لطف و عنایت الهى لازم است. «اصحاب الجنّة... هم یطمعون»
125) محمّد، 30