ترجمه
همانا پروردگار شما خداوندى است كه در شش روز (و دوران) آسمانها و زمین را آفرید و سپس بر عرش (جایگاه قدرت و تدبیر جهان) مستولى شد. او روز را به وسیلهى شب كه به سرعت آنرا دنبال مىكند مىپوشاند و خورشید و ماه وستارگان را (آفرید) كه تسلیم فرمان اویند. آگاه باشید كه آفرینش و تدبیر تنها از آنِ اوست! خجسته و مبارك است خداوندى كه پروردگار جهانیان است.
نکته ها
در آیهى قبل، سخن از محو شدن هر چیز و هر كس در قیامت بود، جز خداوند، «ضلّ عنهم...» در اینجا معرّفى پروردگار واقعى است.
«یوم»، غیر از «نهار» است. «نهار»، روزِ در برابر شب است، ولى «یوم»، گاهى به معناى روز است و گاهى به معناى شبانه روز و گاهى هم به روزگار و دوره، یوم گفته شده است و در این آیه، معناى اخیر مراد است.
«تبارك» از «بركت»، به معناى بقا و ماندگارى است. «بَرَك»، سینهى شتر است، وقتى كه شتر سینهاش را بر زمین مىگذارد، نشانهى استقرار و ماندن اوست. آنگاه به هر صفتى كه پایدار و بادوام باشد و هر موجودى كه داراى عمر طولانى یا آثار مستمرّى باشد، بركت گفته شده است. «بِركه»، نیز جایى است كه مدّتى طولانى آب در آن مىماند و ذخیره مىشود.
با توجّه به قرائن موجود در این آیه و آیات دیگر قرآن، منظور از «خلق»، آفرینش نخستین و منظور از «امر»، جعل و وضع قوانین حاكم بر هستى است كه آفریدهها را در مسیر خود هدایت مىكند. [137]
«استوى على العرش»، كنایه از قدرت، سلطه، تدبیر، هدایت و اداره كامل جهان است. در زبان فارسى هم، بر تخت نشاندن یا از تخت نشستن، یعنى بر اوضاع مسلّط شدن و قدرت و حكومت را به دست گرفتن. البتّه ممكن است «عرش»، كنایه از جهان ماوراى ماده و «كرسىّ» كنایه از جهان مادّه باشد، چنانكه در آیةالكرسى مىخوانیم: «وسع كرسیّه السموات و الارض». [138]
همان گونه كه خداوند خورشید و ماه و ستارگان را براى هدایت و استفادهى مخلوقات مسخّر آنان قرار داد، رسالت وامامت واهلبیت علیهم السلام را نیز در مسیر استفاده و هدایت آنان قرار داد، چنانكه به نقل شیعه و سنّى پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: «النّجوم أمان لاهل الارض و اهلبیتى أمان لامّتى» [139]
خداوند گرچه قدرت دارد كه همهى هستى را در یك لحظه خلق كند، ولى تأنّى و تدریج، سنّت اوست، لذا هستى را در شش دوره آفریده است. چنانكه عجله و شتاب بىدلیل، امرى شیطانى و راه نفوذ و تسلّط اوست. پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: «التّأنّى من الرّحمن و العجلة من الشیطان». حضرت على علیه السلام نیز فرمود: اگر خدا مىخواست آسمان و زمین را در كمتر از یك چشم بهم زدن مىآفرید، ولى ترتیب و مرور را مثالى براى اُمناى خود و حجّتى بر خلقش قرار داد. [140] مولوى مىگوید:
مكر شیطان است تعجیل و شتاب
خوى رحمن است صبر و احتساب
با تأنّى گشت موجود از خدا
تا به شش روز این زمین و چرخها
ورنه قادر بود كز كُن فَیكون
صد زمین و چرخ آوردى برون
آدمى را اندك اندك آن همام
تا چهل سالش كند مردى تمام
این تأنّى از پى تعلیم توست
صبر كن در كار، دیر آى و درست
پيام ها
1- آفریدگار هستى، لایق تدبیر و مدیریّت آن است. «ربّكم اللّه الّذى خلق...»
2- عرش، مركز مدیریّت و تصمیمگیرى خداوند است. «استوى على العرش»
3- تعقیب دائمى شب و روز، تنها با كروى بودن و حركت داشتن زمین ممكن است. «یطلبه حثیثاً»
4- هستى، هم نظام دارد و هم تسلیم ارادهى خداست. «مسخرات بأمره»
5 - هم آفرینش به دست خداست، هم اداره و تدبیر آفریدهها. «له الخلق والامر»
6- خداوند سرچشمهى بركات است. «تبارك اللّه»
7- نزول بركات، از ربوبیّت خداوند است. «تبارك اللّه ربّ العالمین»
8 - تمام هستى در حال تكامل و تحت تربیت الهى است. «ربّ العالمین»