ترجمه
پس از اصلاح زمین، در آن دست به فساد نزنید و خداوند را با بیم و امید بخوانید، قطعاً رحمت خداوند به نیكوكاران نزدیك است.
نکته ها
آیهى قبل، رابطهى انسان با خدا را مطرح كرد، این آیه رابطهى انسان با مردم را.
امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند به واسطهى پیامبر و قرآن، زمین را اصلاح كرد و فرمود: بعد از اصلاح فساد نكنید. [146] آرى، آمدن هریك از انبیا، یك اصلاح بزرگ اجتماعى را بدنبال دارد و انحراف از آیین و دستورات آنان، عامل فساد و تباهى در جامعه است.
بین دو فرمان «اُدعوا» در آیهى قبل و این آیه، جملهى «لا تفسدوا فى الارض» آمده تا اشاره كند كه دعاى زبانى باید همراه با تلاش اصلاح طلبانهى اجتماعى باشد، نه با زبان دعا كردن و در عمل فساد نمودن.
این آیه و آیهى قبل، شرایط كمال دعا و آداب آن و زمینههاى استجابت را مطرح كرده است، كه عبارتند از:
الف: دعا همراه با تضرّع. «تضرّعا»
ب: دعا پنهانى و دور از ریا. «تضرّعا و خفیة»
ج: دعا بدون تجاوز از مرز حقّ.«انّه لا یحبّ المعتدین»
د: دعا همراه بیم و امید. «خوفاً و طمعا»
ه: دعا بدون تبهكارى. «لا تفسدوا»
و: دعا همراه با نیكوكارى. «المحسنین»
لقمان حكیم به فرزندش فرمود: فرزندم! اگر دل مؤمن را بشكافند در آن دو نور خواهند یافت؛ یكى نور ترس الهى و دیگرى نور امید و رحمت كه هر دو با هم یكسانند. [147]
146) كافى، ج8، ص58
147) تفسیر اثنى عشرى
پيام ها
1- جامعهى اصلاح شده نیز در معرض خطر است. «ولاتفسدوا... بعد اصلاحها»
2- انقلابیون اصلاحگر، بىنیاز از دعا و مناجات نیستند. «وادعوه خوفاً...»
3- آبادىهاى زمین را تخریب نكنید. «ولاتفسدوا فى الارض بعد اصلاحها»
4- انسان باید میان خوف و رجا باشد. این اعتدال را خداوند، «احسان» نامیده است. «قریب من المحسنین»
5 - سیره و روش نیكوكاران، دورى از فساد است. «لاتفسدوا... قریب من المحسنین»
6- احسان، زمینهى دریافت رحمت الهى است و بدون آن، انتظار رحمت بىجاست. «قریب منالمحسنین» آرى، دعاى مستجاب همراه بانیكوكارى است.
7- دست نیاز به جانب حقّ دراز كردن و دورى از فساد، احسان است. «و لاتفسدوا... و ادعوه... قریب من المحسنین»