ترجمه
و اگر مردم شهرها و آبادى‏ها ایمان آورده و تقوا پیشه كرده بودند، قطعاً (درهاى) بركات آسمان وزمین را برآنان مى‏گشودیم، ولى آنان (آیات ما را) تكذیب كردند، پس ما هم به خاطر عملكردشان آنان را (با قهر خود) گرفتیم.

نکته ها
«بركات» جمع «بركت»، به موهبت‏هاى ثابت و پایدار گفته مى‏شود، در مقابل چیزهاى گذرا. در معناى «بركت»، كثرت، خیر و افزایش وجود دارد. بركات، شامل بركت‏هاى مادّى و معنوى مى‏شود، مثل بركت در عمر، دارایى، علم، كتاب و امثال آن.
سؤال: اگر ایمان و تقوا سبب نزول بركات است، پس چرا كشورهاى كافر، وضع بهترى دارند و كشورهاى اسلامى با مشكلات فراوانى روبرو هستند؟
پاسخ: اوّلاً آن كشورها از نظر علم و صنعت جلو هستند، ولى از نظر روحى و روانى آرامش ندارند. از این نظر آنان نیز مشكلات فراوانى دارند.
ثانیاً: اغلب كشورهاى اسلامى، تنها نام اسلام را با خود دارند و قوانین و رهنمودهاى دین اسلام در آنجا حاكم نمى‏باشد.
به علاوه گاهى رفاه مادّى، نوعى قهر الهى است. چنانكه قرآن مى‏فرماید: «فلمّا نسوا ما ذكّروا به فتحنا علیهم أبواب كلّ شى‏ء» [186] چون تذكّرات الهى را فراموش كردند، درهاى همه چیز را به رویشان گشودیم تا سرمست شوند.
در قرآن، دو نوع گشایش براى دو گروه مطرح است: الف: رفاه و گشایش براى خوبان كه همراه بركات است، «فَتَحنا علیهم بركات». ب: رفاه و گشایش براى كفّار و نااهلان كه دیگر همراه بركت نیست، «فَتَحنا علیهم ابواب كلّ شى‏ء»، زیرا چه بسا نعمت‏ها، ناپایدار و سبب غفلت و غرور و طغیان باشد. خداوند، این رفاه و گشایش كفّار را وسیله‏ى مهلت و پرشدن پیمانه‏ى آنان قرار داده است. بنابراین به هر نعمت ظاهرى نباید دل خوش كرد، زیرا اگر این نعمت‏ها براى مؤمنین باشد، مایه‏ى بركت است، و اگر براى كفّار باشد، ناپایدار و وسیله‏ى قهر الهى است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: گاهى بنده‏اى از خداوند حاجت و تقاضایى دارد و خداوند دعایش را مستجاب مى‏كند و مقرّر مى‏شود تا مدّتى دیگر برآورده شود. امّا پس از آن، بنده گناهى را انجام مى‏دهد كه موجب برآورده نشدن حاجتش مى‏شود. [187]
از مصادیق بارز این آیه، دوران ظهور حضرت مهدى (عجّل‏اللّه‏تعالى‏فرجه) است كه به گفته‏ى روایات، در آن زمان بركات از آسمان و زمین سرازیر مى‏شود. [188]

پيام ها
1- ایمان آوردن و متّقى شدن جامعه، كار بسیار سختى است. «لو... آمنوا واتّقوا» («لَو»، نشانه‏ى كار بسیار سخت و نشدنى است)
2- براى دریافت الطاف و بركات اجتماعى خداوند، ایمان و تقواى فردى كافى نیست، باید اكثریّت جامعه اهل ایمان و تقوا باشند. [189] «أهل القرى آمنوا واتّقوا»
3- ایمان به تنهایى كافى نیست، بلكه تقوا لازم است. «آمنوا واتّقوا»
4- سرمایه‏گذارى روى فرهنگ ومعنویّت جامعه، بازده اقتصادى هم دارد. «آمنوا و اتّقوا لفتحنا علیهم بركات»
5 - وعده‏هاى الهى را جدّى بگیریم. با ایمان و تقوا، نزول بركات حتمى است. (حرف لام در «لفتحنا»)
6- بستن و گشایش، در اختیار خداست، «لفتحنا» امّا بازتابى از عملكرد ماست.
7- ادیان آسمانى، خواستار بهبود وضع اقتصادى مردمند. «لفتحنا علیهم»
8 - انسان به‏طور غریزى به‏دریافت بركات وخیرات علاقمند است وانبیا از همین تمایلات طبیعى براى اهداف خود استفاده مى‏كردند. «لفتحنا علیهم بركات»
9- آنچه از بركات دریافت مى‏كنیم، گوشه‏اى از بركات الهى است. «بركات» (كلمه‏ى «بركات» بدون الف و لام است، لذا شامل تمام بركت‏ها نمى‏شود)
10- زمین و آسمان، سرچشمه‏ى بركات‏اند. «بركات من السماء و الارض»
11- نقش آسمان در بركت‏رسانى، بر نقش زمین مقدّم است. «بركات من السماء و الارض» (تقدّم آسمان بر زمین)
12- ایمان و تقوا سبب نزول بركات مى‏شود، ولى هر نعمت و رفاهى معلول ایمان و تقوا نیست. «آمنوا واتّقوا... بركات»
13- عامل محرومیّت‏ها و مشكلات، عملكرد خود ماست. «بما كانوا یكسبون»
14- لجاجت و پافشارى بر گناه، سبب قهر و عذاب الهى است. «فاخذناهم بما كانوا یكسبون»