ترجمه
وهمانا ما انسان را از گِلى خشك، از گِلى سیاه متغیر و بو گرفته، آفریدیم.
وقبل از انسان، جنّ را از آتشى سوزان و نافذ آفریدیم.
نکته ها
«صلصال» به گِل خشك و نپختهاى گویند كه هرگاه در آن دمیده شود، صداى صوت از آن برخاسته مىشود.(14) «حَمَأ» به گِل تیره رنگ و «مسنون» به معناى متغیر است.
«سموم» به باد داغى گفته مىشود كه مثل سمّ در عمق جان انسان اثر مىگذارد.
این آیه، یا اشاره به آفرینش اوّلین انسان یعنى حضرت آدم است، «خلقتنى من نار و خلقته من طین»(15) و یا مراد سیر آفرینش همه انسانهاست كه مواد زمین از طریق غذا و نطفه به صورت انسان درمىآید، همان گونه كه در سوره كهف آیه 37 مىخوانیم كه انسان در آغاز خاك، سپس نطفه و سپس به صورت انسان درمىآید. «اكفرت بالذّى خلقك من تراب ثمّ من نطفة ثمّ سواك رجلاً»(16)
در فرهنگ قرآن، جنّ موجودى مكلّف است كه مورد خطاب خداوند قرار گرفته است، «یا معشر الجن و الانس» و قرآن را مىفهمد. در اوّلین آیه از سوره جنّ مىخوانیم: «استمع نفر من الجنّ» گروهى از جنّ قرآن را گوش كردند.
جنّ همانند انسان داراى شهوت است. چنانكه درباره زنان بهشتى مىخوانیم كه آنها باكره هستند، نه انسانى با آنها آمیزش كرده و نه جنّى. «لمیطمثهن انسٌ قبلهم و لاجان»(17) و طبق این آیه آفرینش آن از آتش و قبل از انسان بوده است. چنانكه ابلیس از جنّ است، «كان من الجنّ» وهمانند دیگر كافران از جنّ به دوزخ مىرود. «لَاَملاَن جهنّم من الجنّة والنّاس اجمعین»(18)
14) تفسیر المیزان.
15) ص، 76.
16) كهف، 37.
17) الرحمن، 74.
18) هود، 119.